Scenariusze lekcji na temat: PRZYJAŹŃ

Jak zapowiedzieliśmy w artykule „Lekcje humanistyczne w holenderskich szkołach”, publikujemy pierwszy z czterech scenariuszy. Są one dostosowane głównie do lekcji w młodszych klasach. Obszerne wskazówki dla nauczyciela, dotyczące przygotowania i prowadzenia lekcji, zwiera ww. artykuł. Tutaj tylko krótkie wprowadzenie.
Tematy lekcji wychowania humanistycznego powinny spełniać pięć zasadniczych kryteriów:

• temat powinien się odnosić do świata przeżyć i doświadczeń dzieci,
• powinien zachęcać do sformułowania oceny moralnej i światopoglądowej,
• w centrum tematu powinno znaleźć się sporne pytanie, w którym ważną rolę odgrywają wartości i normy,
• temat powinien dawać okazję do omówienia aktualnych wydarzeń,
• temat powinien umożliwić przyswojenie pojęć socjalnych i moralnych.

 

Lekcja składa się z trzech części: wprowadzenie, rdzeń i zakończenie. W ramach wprowadzenia uczniowie powinni zrozumieć temat i jego aspekt moralny i światopoglądowy. Należy wzbudzić ich zainteresowanie i motywację do czynnego udziału w lekcji. Można to osiągnąć na przykład za pomocą stosownego opowiadania, gry oraz odniesienia do aktualnego wydarzenia. Jest ważne, aby uczniowie mogli wymienić swoje doświadczenia, odczucia i oceny tematu lekcji. Często jest konieczne wyjaśnienie przez nauczyciela znaczenia pojęć i dostarczenie informacji dodatkowych.

Rdzeń tematu, to najważniejszy krok dla uczniów; muszą podjąć decyzję (patrz przywołany wyżej artykuł). Decyzją może być odpowiedź, ocena sytuacji, przyjęcie stanowiska lub sformułowanie własnego zdanie w sprawie pytania moralnego lub egzystencjalnego. Tak rozumiana decyzja nie może być ostatnim elementem lekcji. Powinna być przedyskutowana i może być zmieniona. Zakończenie jest końcową aktywnością w celu oceny (patrz artykuł). Ocena może mieć też formę uzasadnienia i obrony własnego zdania przed innymi uczniami. Zadaniem nauczyciela jest wskaza
na różnice w ocenach uczniów i powody tych różnic.

Wszystkie trzy części (fazy) lekcji muszą do siebie nawiązywać. Bywa niekiedy konieczna zamiana poszczególnych części lekcji. Na przykład po wprowadzeniu (1) może nastąpić rdzeń (2) lub (3), a po rdzeniu (3) może nastąpić zakończenie (4) lub (5). Dla uproszczenia, w opisach zastosowano tylko gramatyczną formę męską ucznia i żeńską nauczyciela.

PRZYJAŹŃ jest szczególną formą stosunków między ludźmi. Cechuje ją solidarność i osobista sympatia. Przyjaźń sprzyja otwartości i wsłuchaniu się w drugą osobę, poprawia wiarę w siebie, wytwarza wzajemne zaufanie, a tym samym wiarę w innych ludzi. Przyjaźń jest potrzebą; ludzie potrzebują się nawzajem i polegają na sobie.
Temat przyjaźni jest łatwo odnieść do przeżyć i doświadczeń uczniów, którzy mają przyjaciół w szkole i poza nią, rozstają się z przyjaciółmi, kłócą i godzą. Przyjaźń jest w ramach tej samej i różnych płci, w ramach całej grupy rówieśniczej. Celem tego tematu jest umożliwienie uczniom wglądu w ich własne uczucia i myśli oraz pokazanie różnych aspektów przyjaźni.

Pytania o sens, związane z tematem PRZYJAŹŃ

• Co oznacza przyjaźń dla mnie?
• Po co ma się przyjaciół?
• Czy przyjaźń jest iluzją?
• Czy mogę żyć bez przyjaciół?
• Dlaczego dla ciebie jedni przyjaciele są ważniejsi od innych?
• Czy można się zaprzyjaźnić niejako automatycznie?
• Czy przyjaciel należy tylko do ciebie?
• Jacy są prawdziwi przyjaciele?
• Co to jest zaufanie?

Pytania moralne, związane z tematem PRZYJAŹŃ

• Czy przyjacielowi musisz zawsze pomagać?
• Czy zdradzisz przyjaciela, jeśli zrobi coś bardzo złego?
• Czy dla przyjaciela trzeba zawsze wskoczyć w ogień?
• Czy prawdziwym przyjaciołom należy zawsze wierzyć?
• Czy zawsze należy unikać kłótni z prawdziwym przyjacielem?
• Czy prawdziwemu przyjacielowi zawsze musisz wszystko mówić?
• Co jeszcze musisz robić dla przyjaciela?
• Czy z przyjacielem zawsze trzeba się pojednać?
• Czy przyjaciołom trzeba ufać?
• Czy można krytykować przyjaciół?

Scenariusz zawiera 12 modułów, składających się z trzech części/faz (wprowadzenie, rdzeń, zakończenie). Poszczególne części mogą mieć kilka wariantów.

	Część/faza	Treść, zawartość	Forma pracy, czynność
(1)	Wprowadzenie Rdzeń Zakończenie	Zeszyt przyjaźni Zabawa w chowanego Tak lub nie	Majsterkowanie Rozmowa w kręgu Wypełnienie dymków
(2)	Wprowadzenie Rdzeń Zakończenie	Kręgi przyjaźni Kto może być twoim przyjacielem? Kto jest twoim przyjacielem?	Pisanie, rozmowa Inwentaryzacja zdjęć Zadanie pisemne
(3)	Wprowadzenie Rdzeń Zakończenie	Twój najlepszy przyjaciel Szkolna wycieczka Mój przyjaciel	Zabawa z kartkami Odegranie scenki Napisanie wierszyka
(4)	Wprowadzenie Rdzeń Zakończenie	Pożegnanie Impreza Przyjaźń oznacza…	Rysowanie Zadanie pisemne Teatrzyk postaci
(5)	Wprowadzenie Rdzeń Zakonczenie	Dobrzy przyjaciele Wyobraź sobie, że jesteś… Przyjaciel jest…	Rozmowa w kręgu Zamiana ról Gra w tezy
(6)	Wprowadzenie Rdzeń Zakończenie	Przyszedł Janek Troje, to jeden za dużo Przyjaciel poszukiwany	Gra śpiewana Gra pisemna Zabawa w ogłoszenia
(7)	Wprowadzenie Rdzeń Zakończenie	Serce przyjaciela List problemowy Mój problem	Skojarzenia słowne Pisanie na tablicy Pisanie listów
(8)	Wprowadzenie Rdzeń Zakończenie	Zaufanie Pojednanie 1. Pojednanie 2.	Zabawa w zaufanie Sporządzanie przeźroczy Pokaz przeźroczy
(9)	Wprowadzenie Rdzeń Zakończenie	Wspinanie po drzewach Zawsze wszystko razem Przyjaciele!	Czytanie, opowiadanie Zmiana ról Czytanie, opowiadanie
(10)	Wprowadzenie Rdzeń Zakonczenie	Bez słów Wrócić do domu o czasie Dom przyjaźni	Pantomima Rozmowa w kręgu Collage
(11)	Wprowadzenie Rdzeń Zakończenie	Przyjacielskie pytania Urodziny Upominki	Wywiad Gazetka ścienna Zabawa w kręgu
(12)	Wprowadzenie Rdzeń Zakończenie	Idealny przyjaciel Być samotnym Idol	Malowanie Zabawa w kręgu Zabawa w zagadki

 

(1)

Wprowadzenie

Zeszyt przyjaźni – Majsterkowanie

 

 

Przyjaźń to jest …

Napisz, co dla ciebie znaczy przyjaźń.

 

Wprowadzenie

 

• Materiały: wzorcowy rysunek, kolorowy papier, nożyczki, ołówki, kredki
• Nauczycielka pokazuje uczniom wzorcowy rysunek
• Uczniowie wykonują: najpierw pozaginać kartkę, potem narysować, następnie powycinać i rozciągnąć wycinankę; na końcu napisać.
• Uczniowie pokazują kolegom swoje zeszyty przyjaźni.
• Głośnie przeczytanie najważniejszych zdań.
• Upiększanie zeszytu 

 

 

Rdzeń

Zabawa w chowanego – Rozmowa w kręgu

Kto z was bawi się nieraz w chowanego?

 

Historyjka wprowadzająca

Twój dobry przyjaciel oszukuje w czasie zabawy w chowanego i podgląda podczas krycia. Inne dzieci wypominają mu to, ale on zapiera się w żywe oczy. Ty także to widziałeś. Co z tym zrobisz?

 

• Trzymasz język za zębami? (A)
• Nie przyznasz się przed innymi, że widziałeś? (B)
• Nie powiesz przyjacielowi, że także to widziałeś?  (C)

Pytania rozszerzajace

• Co zrobisz, jeśli to zdarzyło się po raz pierwszy?
• Co zrobisz, jeśli także uważasz, że przyjaciel zachowuje się niewłaściwie?

 

Wprowadzenie

 

• Uczniowie zapisują na kartce historyjkę i pytania.
• Ewentualnie napisać pytania na tablicy.
• Wybierasz wariant A, B czy C? Dlaczego?
• Dzieci, które wybrały odpowiedź A tworzą jedną grupę. Analogicznie utworzone zostają grupy z odpowiedziami B i C.
• Przez zadawanie dodatkowych pytań sytuacja zostaje skomplikowana. Kto chce, może teraz zmienić grupę np. z A do B i tak dalej.
• Uzasadnienie wyboru

 

 

Zakończenie

Tak lub nie – wypełnianie treścią dymków dialogowych

 

 

Polecenie: narysuj u dołu kartki A4 dwie twarze i dorysuj dymki dialogowe, jak na rysunku wzorcowym.

Jedną twarzą jesteś ty, drugą twój przyjaciel.

Pokłóciłeś się z przyjacielem. Zapisz krótko tę kłótnię w dymkach dialogowych.

 

Pytania

• Jak wtedy widziałeś opisaną sytuację?
• Co myślisz o tym teraz?
• Czy teraz postąpiłbyś tak samo, jak wtedy?

 

Wprowadzenie

Materiały: kartka papieru, wzorcowy rysunek, ołówki

 

 

• Uczniowie wykonują rysunki według wzoru i wypełniają dymki dialogowe.
• Uczniowie pokazują sobie nawzajem swoje rysunki.
• Można pracować tylko w parach.
• Powiesić na tablicy wszystkie rysunki.
• Uczniowie odgrywają scenki z kłótnią.

 

 

(2)

Wprowadzenie

Kręgi przyjaźni – Pisanie – Rozmowa

 

 

Wpisz swoje własne nazwisko w środkowy okrąg.

Wpisz w kręgu nr. 1 imiona swoich najlepszych przyjaciół; w kręgu nr 2 imiona pozostałych przyjaciół, w kręgu 3 imiona dobrych znajomych, a w kręgu 4 imiona dalszych znajomych. Pomyśl także o osobach starszych od ciebie, innej płci, zwierzętach domowych i ulubionych pluszakach.

 

Wprowadzenie

Materiał: kartka A4, z rysunkiem kręgów przyjaźni, ołówki

 

• Zacznij od wpisania imion „najprawdziwszych” przyjaciół.

 

 

Pytania

• Dlaczego ...(tutaj imiona)…wpisałeś w polu 2 lub 4?
• Z którą osobą miałeś największy problem przyporządkowania do danego kręgu?

 

Rdzeń

Kto mógłby być twoim przyjacielem – Inwentaryzacja fotografii

 

Postaciom z fotografii zostaje przyporządkowana jedna z trzech kategorii:

• Przyjaciel
• Nie mam zdania
• Nie może być przyjacielem.

Pytania

• Chciałbyś tę osobę mieć za przyjaciela?
• Co najbardziej zwraca twoją uwagę, przyglądając się zdjęciom w poszczególnych kategoriach?

 

Wprowadzenie

Materiały: dużo czasopism z fotografiami, tablica lub inne miejsce do przyklejenia lub przymocowania fotografii, duże arkusze papieru, nożyczki, klei lub przylepiec

 

• Zadanie dla klasy: sporego formatu fotografie przykleić do trzech dużych arkuszy papieru/tektury, do szkolnej tablicy lub do ściany. Można je także ułożyć na podłodze.
• Zadanie w małych grupach: powycinać fotografie, przyporządkować do jednej z kategorii i nakleić na trzech arkuszach.

 

 

Zakończenie

Kto jest twoim przyjacielem – Zadanie pisemne

Pytania

• Do czego przywiązujesz wagę u twoich przyjaciół: ubranie, co on posiada, charakter, wygląd, inne ? Co jest ważne, a co nieważne?

Napisz odpowiedzi w punktach i zaznacz kolejność ważności podanych kryteriów.

 

Wprowadzenie

Materiały: fotografie, papier, ołówki

 

• Nauczycielka pyta uczniów wskazując na przykładowe fotografie: na co zwracasz uwagę przy przyporządkowaniu fotografii, a co nie jest ważne?
• Praca w grupach dwuosobowych.
• Uczniowie piszą krótkie sprawozdanie.

 

 

Wprowadzenie

Twój najlepszy przyjaciel – Zabawa z kartkami

Nauczycielka rozdaje uczniom kolorowe kartki z pytaniami i z zabawnymi poleceniami i prosi o ich wykonanie.

 

Pytania

• Czy twojemu najlepszemu przyjacielowi musisz wszystko mówić?
• Czy masz przyjaciela na całe życie?
• Czy już coś straciłeś z najlepszym przyjacielem?
• Czy przyjaciel może cię krytykować?
• Czy twój przyjaciel należy wyłącznie do ciebie?
• Co robisz, kiedy się pokłócicie?
• Jak wyszukujesz sobie przyjaciół?
• Co ci się najbardziej podoba u twojego przyjaciela?
• Czego nigdy nie zrobisz z przyjacielem?
• Czy przyjaciel powinien mieszkać w pobliżu?
• Czy coś trzeba robić, żeby podtrzymywać przyjaźń?
• Czy rodzice mają prawo zabronić kontaktów z przyjacielem?

 

Zabawne polecenia

• Podaj przyjacielowi rękę.
• Zamień się miejscem z przyjacielem.
• Powiedz przyjacielowi coś miłego.
• Obiegnij wokół szkolnej ławki twojego przyjaciela.
• Usiądź obok twojego przyjaciela.
• Powiedz twojemu przyjacielowi coś zabawnego.
• Pogłaszcz przyjaciela po głowie.
• Podaruj coś przyjacielowi.
• Pociągnij przyjaciela za nos.

 

(3)

Wprowadzenie

Materiał: przygotowane przez nauczycielkę kartki z pytaniami i poleceniami.

 

• Nauczycielka prezentuje kartki. Czerwona zawiera pytanie, zielona – polecenie.
• Uczniowie po kolei losowo wyciągają kartki.

 

 

Rdzeń

Szkolna wycieczka – Odegranie scenki

Sytuacja

Wychowawczyni klasy schowała pieniądze na szkolną wycieczkę do szuflady swojego biurka. Pewnego dnia pieniądze zniknęły. Wychowawczyni zwraca się do uczniów:

• Chcę widzieć, kto z was zabrał pieniądze.

Nikt się nie przyznał. Wszyscy muszą zostać po lekcjach w klasie, dopóki pieniądze się nie odnajdą. Marek wie, kto to zrobił. To był jego najlepszy przyjaciel, Marcin. Co zrobi Marek? Czy powinien on to zataić, czy powiedzieć?

 

Modyfikacje do tekstu:

• podejrzenie pada na Marka,
• jest podejrzewany ktoś, kto tego nie zrobił,
• brakuje tylko 100 złotych,
• boisz się stracić przyjaciela, jeśli go wydasz.

 

Omówienie i porównanie różnych wariantów tej sytuacji.

• Jak oceniasz i dlaczego zachowanie Marka w tej sytuacji?
• Co o tym myśli Marcin?

 

Wprowadzenie

Materiał:  luźne karki

 

• W odgrywanej scence nauczycielka jest wychowawczynią klasy.
• Nauczycielka czyta klasie wprowadzający tekst.
• Zostają rozdanie uczniom kartki z wypisanymi imionami Marcin lub Marek.
• Jest godzina trzynasta trzydzieści. Lekcje się skończyły.

 

 

Zakończenie

Mój przyjaciel – Napisanie wierszyka

Napisz wierszyk pod tytułem „Mój przyjaciel”.

 

Mam dobrego przyjaciela

Jest przyjacielski i bardzo pomocny

Mamy swoje tajemnice

Niekiedy się kłócimy

Ale spory zawsze szybkom mijają

On jest moim dobrym przyjacielem

 

Wprowadzenie

 

• Materiał: kartki, ołówki
• Wierszyk nie musi się rymować.
• Przeczytaj na głos swój wierszyk.
• Nauczycielka prosi uczniów o napisanie krótkich wierszy, które można zebrać w jednym zeszycie.

 

(4)

Wprowadzenie

Pożegnanie – Rysowanie

• Narysuj przyjaciela, z którym musiałeś się rozstać. Narysuj szczegóły, które ci o nim przypominają.

Wprowadzenie

Materiał: wiersz, papier do rysowania, kredki

 

• Nauczycielka odczytuje klasie wiersz (tekst w załączniku 1.)

 

Pytania

• Czy coś ci przypomina ten tekst?
• Czy już przeżyłeś kiedyś coś podobnego?

Uczniowie wykonują rysunki.

Uczniowie pokazują sobie swoje rysunki.

Rdzeń

Impreza – Zadanie pisemne

Sytuacje

1. W środę popołudniu zawsze bawisz się z twoim przyjacielem. Na następną środę zaproszono cię na imprezę. Twój przyjaciel nie został zaproszony. Co zrobisz? Czy pójdziesz sam?
2. Takie imprezy są zawsze bardzo miłe. Twojego przyjaciela nie zaproszono, bo bardzo się pokłócił z gospodarzem. Co zrobisz? Czy pójdziesz sam?
3. Bardzo chcesz pójść na tę imprezę, ale przyrzekłeś przyjacielowi iść z nim kupować dla niego cichy. Ty także bardzo lubisz takie zakupy. Co zrobisz? Czy pójdziesz sam?
4. Twój kuzyn organizuje w środę imprezę i twoja mama bardzo chce, żebyś tam poszedł.  Co zrobisz? Czy pójdziesz?

Wprowadzenie

Materiał: ww trzy sytuacje

 

• Nauczycielka powiela tekst tak, żeby pod każdą z nich było dość miejsca na odpowiedź.
• Nauczycielka poleca komuś głośne odczytanie pierwszej sytuacji oraz prosi uczniów o jej omówienie. W ten sam sposób są przerobione pozostałe dwie sytuacje.

 

Zakończenie

Przyjaźń oznacza… – Teatrzyk postaci

Uczniowie tworzą zdania, zaczynające się od „Przyjaźń oznacza…” i piszą je na tablicy. Każda grupa wybiera jedno ze zdań i przedstawia go w postaci teatrzyku postaci. Widzowie muszą zgadnąć, które zdanie jest odgrywane.

(5)

Wprowadzenie

Dobrzy przyjaciele – Rozmowa w kręgu

Pytania

• Kto z was ma dobrego przyjaciela? Dlaczego jest on dobrym przyjacielem?
• Jak zawarłeś tę przyjaźń?
• Czy już przeżyłeś, że ktoś okazał się rzeczywiście dobrym przyjacielem?
• Czy byłeś już dla kogoś dobrym przyjacielem?
• Czy zawiodłeś się już na przyjacielu?
• Czy ty zawiodłeś już kiedyś przyjaciela?
• Czy możesz się obejść bez przyjaciół?

Wprowadzenie

Można ograniczyć się tylko do jednego pytania, jeśli wywoła ono żywą reakcję uczniów.

Rdzeń

Wyobraź sobie, że jesteś… – Zamiana ról

1. Sytuacja. Krysia prosi cię o pomoc w odrobieniu lekcji, ale ty już odrobiłeś swoje i chcesz się bawić.
2. Sytuacja. Mówisz, że chcesz się iść bawić do Janka. Twój przyjaciel jest zły z tego powodu.
3. Sytuacja. Otrzymujesz zaproszenie do kina. Bardzo chciałbyś obejrzeć ten film, ale nie z osobą, która cię do kina zaprosiła.

Wprowadzenie

Materiał: dwa duże rysunki postaci chłopca i dziewczynki, które mają wolne miejsca na głowy.

 

• Należy podwiesić rysunki na linkach.
• Nauczycielka odczytuje kolejno sytuacje. Dwoje uczniów ustawia się za narysowanymi postaciami i odgrywa tę sytuację.
• Uczniowie kolejno zmieniają się miejscami i rolami.

 

Zakończenie

Przyjaciel jest… – Gra w tezy

• Przyjaciel jest kimś, z kim zawsze dzielisz się słodyczami.
• Przyjaciel jest kimś, komu zawsze możesz zaufać.
• Przyjaciel jest kimś, …

Nauczyciel czyta po kolei ww. tezy. Jeśli się z nią zgadzasz, podnosisz w górę zieloną kartkę.

Jeśli nie, podnosisz kartkę czerwoną.

Wprowadzenie

Materiał: tezy, czerwone i zielone kartki

 

• Nauczyciel przedstawia kilka tez, a następnie prosi uczniów o formułowanie kolejnych.
• Czytanie na głos tezy.
• Głosowanie za pomocą kolorowych kartek.
• Wyjaśnianie i uzasadnianie.
• Wprowadzanie zmian

 

(6)

Wprowadzenie

Przyszedł Janek – Gra śpiewana

W holenderskim oryginale posłużono się znaną tam piosenką.

Nauczycielka musi dobrać prostą, znaną melodię i ułożyć proste słowa, o treści zbliżonej do:

„Przyszedł Janek i odebrał mi dziewczynę. Nie będę jednak długo się martwić i szybko polubię inną. Tra la la la…”

Wprowadzenie

 

• Dzieci stają po dwoje w kręgu. Jeden uczeń jest bez pary, staje w środku.
• Stojący w środku dobiera do pary koleżankę i tańczą w kręgu. Pozostali śpiewają.
• Po skończonej zwrotce para ustawia się w kręgu, a do środka wchodzi chłopiec, któremu zabrano dziewczynkę od pary i zabawa jest kontynuowana.

 

Rdzeń

Troje, to jeden za dużo – Gra pisemna

Sytuacja

Od lat masz już dobrego przyjaciela. Wasz rówieśnik wprowadził się po sąsiedzku i chce do was dołączyć. Ty się nie zgadzasz, ale twojemu przyjacielowi nowy się podoba i chętnie się na to zgadza. Zauważasz, że tych dwoje coraz lepiej się rozumieją i czujesz się wykluczony.

Pytania

• Jak się zachowasz, kiedy przyjaciel zapyta, co ci się stało?
• Co odpowiesz?

Wprowadzenie

Materiał: papier ołówki

 

• Dzieci dobierają się po dwoje.
• Odwzorowują sytuację.
• Zadają pytania.
• Partner z pary odpowiada i ktoś zapisuje na kartce odpowiedź.
• Wręcza kartkę z odpowiedzią pytającemu.
• Ten czyta dopisuje na kartce swój komentarz.
• Omówienie wyników w kręgu z uwzględnieniem dodatkowych pytań.

 

• Czy twój przyjaciel ma poza tobą innego przyjaciela?
• Co o tym sądzisz?

Zakończenie

Przyjaciel poszukiwany – Zabawa w ogłoszenia

Napisz ogłoszenie, że chętnie kogoś poznasz, kto odpowiada twoim wyobrażeniom o idealnym przyjacielu.

Wprowadzenie

Materiał: papier, ołówki

Pytanie

• Czy jest coś, co jest niedopuszczalne u twojego prawdziwego przyjaciela?

 

• Dla uatrakcyjnienia zajęcia nauczycielka prosi uczniów o napisanie anonimowych odpowiedzi i podpisanie ich pseudonimem.
• Uczniowie robią gazetkę z ogłoszeniami. Dzieci w klasie zgadują, kto napisał które ogłoszenie.

 

(7)

Wprowadzenie

Serce przyjaciela – Skojarzenia słowne

Nauczycielka pokazuje rysunek dużego serca i czterech małych serduszek w każdym narożniku dużego

Narysuj serca jak we wzorze.

Wpisz w największe serce, co cechuje przyjaźń.

W małych sercach wpisz imiona twoich przyjaciół.

Upiększ rysunek.

Wprowadzenie

Materiał: papier, kredki

 

• Nauczycielka pokazuje uczniom wzór rysunku.
• Naszkicuj najpierw kontury serduszek.
• Pomaluj serca i upiększ rysunek.
• Uczniowie omawiają temat w grupach

 

Rdzeń

List problemowy – Pisanie na tablicy

Tekst listu

Nazywam się Janek, mam 11 lat i mam problem. Kamil, Stefan, Krzysiek i ja mamy tajną grupę. Przywódcą grupy jest Stefan. Wszystko robimy razem i prawie nigdy się nie kłócimy. Nikt nie wie, że przysięgaliśmy sobie braterstwo. To znaczy, że na zawsze pozostaniemy sobie wierni i będziemy sobie pomagać. Naturalnie nieraz coś spsocimy. Ostatnio biegliśmy przez targowisko i bardzo zachciało się nam coś słodkiego. Na straganie ze słodyczami były duże lizaki. One leżały na samym brzegu. Umówiliśmy się, że jak sprzedawca się odwróci zabierzemy kilka lizaków. Ja nie chciałem tego zrobić. Wtedy Stefan przypomniał mi naszą przysięgę i powiedział, że muszę to zrobić.  Jak waszym zdaniem powinienem się zachować? W końcu nie ukradłem lizaków i przyjaciele byli na mnie źli. Powiedzieli, że mi  wybaczą,  jeśli następnym razem ukradnę lizaka razem z nimi. Co mam zrobić?

Wprowadzenie

Materiał: list w kopercie, tablica, kreda

 

• Nauczycielka wyjmuje z koperty odręcznie napisany list i czyta go klasie.
• Daje uczniom czas do namysłu.
• Poleca uczniom napisać kilka rozwiązań problemu na tablicy.
• Rozmowa w klasie nad rozwiązaniem problemu.
• Po rozmowie zmiana lub uzupełnienie zaproponowanych rozwiązań.

 

Zakończenie

Mój problem – Pisanie listów

Przedstaw na piśmie swój problem i podpisz list pseudonimem.

Zapisz dobrą radę dla rozwiązania problemu innego ucznia.

Co myślisz o udzielonych ci radach na rozwiązanie twojego problemu?

Wprowadzenie

Materiał: papier, ołówek

 

• Dzieci zwięźle opisują problem i zapisują go w swoich listach.
• Nauczycielka zbiera listy i losowo rozdaje je uczniom.
• Uczniowie odpowiadają na problem w otrzymanym losowo liście.
• Nauczycielka ponownie zbiera listy i oddaje je autorom.

 

(8)

Wprowadzenie

Zaufanie – Zabawa w zaufanie

Zaufanie i odpowiedzialność są bardzo ważne w przyjaźni, Uczniowie mają się o tym przekonać na lekcji.

1. Uczniowie dobierają się w pary. Jeden zamyka oczy, a drugi prowadzi go po klasie trzymając swoją rękę na jego ramieniu
2. W małych grupach: jeden uczeń staje w kręgu, zamyka oczy i pozwala, żeby go przewrócono. Pozostałe dzieci chwytają „ślepca”, żeby się nie upadł.

 

Wprowadzenie

1. Można zastosować różne metody:

 

• Zamianę ról
• Rozmowa o różnych życiowych doświadczeniach

 

2. Do tej zabawy trzeba trochę odwagi. Krąg musi być dość ciasny i niezbyt duży, aby zagwarantować chwycenie upadającego.

Rdzeń

Pojednanie 1 – Sporządzenie przeźroczy

Dzieci tworzą czteroosobowe grupy i wymyślają historyjkę, w której ktoś sprawia przykrość przyjacielowi i potem się z nim przeprasza.

Historyjkę należy podzielić na cztery scenki i narysować każdą z nich.

Wykonać przeźrocza.

 

Wprowadzenie

Materiały: rzutnik, ramki z przeźroczystą folią, mazaki markery.

 

• Nauczyciel demonstruje działanie rzutnika i robienie rysunków na folii.
• Nauczyciel wyjaśnia, jak podzielić historyjkę na cztery scenki.
• Każdy z czterech uczestników grupy rysuje na folii swoją scenkę.
• Uczniowie sprawdzają, czy dobrze narysowali rysunek na folii w ramce, wkładając go do projektora.

 

Zakończenie

Pojednanie 2 – Pokaz przeźroczy

Każda z grup prezentuje swoje przeźrocza i objaśnia rysunki.

Pytania

• Czy w rzeczywistości także przepraszałeś się z przyjacielem?
• Jak w inny sposób można naprawić swoje niewłaściwe zachowanie wobec przyjaciela?

 

Wprowadzenie

Materiały: rzutnik, ekran albo biała ściana.

 

• Dzieci powinny tak usiąść, żeby każde dobrze widziało ekran.
• Po pokazie uczniowie zadają sobie pytania.

 

(9)

Wprowadzenie

Wspinanie po drzewach – Czytanie, opowiadanie

Uczniowie uważnie wysłuchują opowiadania.

 

Pytania

• Co o tym sądzisz?
• Czy już cię coś podobnego spotkało?
• Jaki będzie dalszy ciąg tego opowiadania?

Wprowadzenie

Materiał: tekst opowiadania (załącznik nr 2).

 

• Nauczycielka czyta klasie opowiadanie.
• Należy przeczytać najpierw tylko pierwszą część.
• Nauczycielka zadaje uczniom pytania.

 

 

Rdzeń

Zawsze wszystko razem – Zmiana ról

Warianty zmiany ról

Zuzia i Dorota są bliskimi przyjaciółkami. Codzienne na dużej przerwie grają w szklane kulki. Ale dzisiaj Dorota nie przyszła grać. Stefan Grzesiek i Laura dostrzegają Zuzię i pytają, czy nie zagra razem z nimi. Do dzwonka zdążą rozegrać z pięć rund. Zuzia zgadza się zagrać z nimi. W tym momencie zjawia się Dorota i pyta: czy pójdziesz zagrać ze mną? Co teraz zrobi Zuzia?

Zuzia i Dorota są bliskimi przyjaciółkami. Zuzia, Stefan, Grzesiek i Laura grają w szklane kulki. Dorota przychodzi w momencie, kiedy jest kolejka Zuzi. Dorota pyta Zuzię, czy z nią zagra. Co teraz zrobi Zuzia?

 

Wprowadzenie

Materiał: opis zmienionych sytuacji

Sytuacje są trochę inne niż w opowiadaniu. Chodzi o zastanowienie się, jak powinna postąpić Zuzia.

Omówienie każdej z sytuacji.

 

Zakończenie

Przyjaciele! – Czytanie, opowiadanie

 

Pytania

• Co się wydarzyło do tej pory?
• Jak ta historia potoczy się dalej?

Nauczycielka prosi uczniów i uważne wysłuchanie dalszej części opowiadania

 

Pytania

• Co o tym sądzisz?
• Jak mogłoby być inaczej?

 

Wprowadzenie

Materiał: opowiadanie

Nauczycielka czyta klasie drugą część opowiadania

 

(10)

Wprowadzenie

Bez słów – Pantomima

Napisz wstępne zdanie mówiące o przyjaźni.

Napisz ostatnie zdanie na temat.

Po dwoje uczniów odgrywa pantomimę o treści obu zdań.

 

Wprowadzenie

Nauczycielka pokazuje uczniom klika zachowań (odgrywa pantomimę) i prosi dzieci o zaprezentowanie w taki sam sposób kilku zawodów.

 

• Odczytywane są dwa zdania, początkowe i końcowe.
• Uczniowie przedstawiają historię zawartą między zdaniami (np. kłótnię, kradzież, znalezienie czegoś.
• Przygotowanie i odegranie pantomimy.

 

 

Rdzeń

Wrócić do domu o czasie – Rozmowa w kręgu

Opowiadanie

Piotrek i Franek są od dawna przyjaciółmi. Pewnego popołudnia pracują przy budowie szałasu. Robią to już jakiś czas, ale nie zawsze im to wychodzi. Nieraz coś się popsuje i trzeba zaczynać prawie od nowa. Jednak tego popołudnia zrobili bardzo dużo. Nagle Piotr zauważa, że zrobiło się późno. Miał wrócić do domu o 18,00. „Pomóż mi przymocować dach – mówi do Piotrka Franek – sam sobie nie poradzę i wszystko się zawali”

„Ale ja muszę być punktualnie w domu” – odpowiada Pioter. Franek na to: „Przecież razem budujemy ten szałas i nie możesz mniej zostawić akurat w takim momencie”.

Pytanie

• Co powinien zrobić Piotrek?

 

Wprowadzenie

Materiał: tekst opowiadania.

Nieraz jest bardzo trudno zdecydować, co należałoby zrobić. Nauczycielka prosi o uważne wysłuchanie opowiadania.

 

• Opowiedzenie historyjki.
• Zadanie pytań.
• Porównanie odpowiedzi.

 

 

Można wprowadzić zmiany w opowiadaniu, na przykład:

 

• Piotrek jest już godzinę spóźniony.
• Piotrek uważa, że Franek przesadza z tym zawaleniem się dachu szałasu.

 

 

Zakończenie

Dom przyjaźni – Collage

Wytnij fotografie z ludźmi, którzy wydają ci się sympatyczni i mógłbyś się z nimi zaprzyjaźnić.

Naklej je na arkusz papieru, aby utworzyły kontury domu.

 

Wprowadzenie

Materiał: czasopisma, nożyczki, klej, arkusz papieru

 

• Nauczycielka pokazuje przykład.
• Dzieci pracują w małych grupach, ale każde powinno zrobić własny collage.
• Jeśli jest dostateczna liczba zdjęć, zacząć od konturów domu i wykleić okna i drzwi, które można będzie naciąć i otworzyć.

 

 

(11)

Wprowadzenie

Przyjacielskie pytania – Wywiad

Jakie pytania można stawiać, mówiąc o przyjaźni?

Zapisz te pytania.

Nauczycielka wybiera kogoś z klasy i pyta.

Co uważasz za najważniejsze z tego, co usłyszałeś?

 

Wprowadzenie

Materiały: tablica szkolna, papier, ołówki, magnetofon.

 

• Zapisanie na tablicy kilku pytań, sformułowanych przez klasę.
• Utworzenie dwuosobowych zespołów. A pyta B, następnie B pyta A.
• Wywiady są rejestrowane na magnetofonie.
• Nagrany wcześniej wywiad może posłużyć jako przykład.
• Opracować wywiady dla szkolnej gazetki.

 

 

Rdzeń

Urodziny – Gazetka ścienna

Dzisiaj masz urodziny i możesz rozdać w klasie cukierki. Jesteś teraz w centrum uwagi. W sobotę na urodziny możesz zaprosić do domu tylko twojego przyjaciela i tylko troje kolegów z klasy. Kogo zaprosisz?

• Janka, bo on ma zawsze fantastyczne ciuchy na sobie?
• Ewę, która bardzo często ma ze sobą cukierki i częstuje innych?
• Anię, która cię denerwuje, ale dzisiaj złożyła ci najpiękniejsze życzenia?
• Franka, który jest nowy w klasie? Ty go polubiłeś, ale większość dzieci w klasie go nie lubi?
• Monikę, najlepszą uczennicę w klasie?
• Laurę, która jest najbardziej lubiana w klasie, ty jednak uważasz, że trochę pozuje?
• Piotrka, który nie ma żadnych przyjaciół? Twoi rodzice zaproponowali, żebyś go zaprosił.

 

Wprowadzenie

Materiały: mazaki, duże arkusze papieru do powieszenia na ścianie.

 

• Nauczyciel wiesza na ścianie siedem dużych arkuszy papieru.
• Nauczycielka pisze na każdym arkuszu nazwisko jednego ucznia i wyjaśnia dlaczego.
• Każdy uczeń otrzymuje mazak.
• Dzieci dopisują swoje nazwiska tylko na trzech arkuszach.
• Każdy nadaje rangę swojemu wyborowi, dopisując obok swojego nazwiska 1. 2. lub 3.
• Można także podać uzasadnienie swojego wyboru.

 

 

Zakończenie

Upominki – Zabawa w kręgu

W środku kręgu leżą różne drobne upominki.

Wyszukaj upominek, obdaruj nim kolegę i wyjaśnij, dlaczego wybrałeś akurat jego.

Wprowadzenie

Materiały: wiele drobnych upominków, albo karteczki z zapisanymi życzeniami.

 

• Upominki mogą być także narysowane i opisane na karteczkach.
• Po otrzymaniu upominku/karteczki należy odłożyć go z powrotem na miejsce.
• Forma lekcji przydatna na okres choinkowy lub mikołajkowy.

 

 

(12)

Wprowadzenie

Idealny przyjaciel – Malowanie

• Narysuj postać i dopisz cechy, jakie powinien mieć idealny przyjaciel.
• Zastosuj różne kolory

 

 

 

Wprowadzenie

Materiały: wzorcowy rysunek, ołówki, kolorowe mazaki

 

• Nauczycielka pokazuje uczniom przykładowy rysunek.
• W opisie rysunku należy zwrócić uwagę na cechy charakteru, hobby, uczucia.
• Opis rysunku wzorcowego nie może zawierać zbyt dużo cech.
• Nauczycielka udziela uczniom dodatkowych wyjaśnień.

 

 

Rdzeń

Byś samotnym – Zabawa w kręgu  

Podczas obozu harcerskiego pod namiotami twoja grupa planuje zajęcia na popołudnie. Ty jednak wolałbyś akurat zostać sam. Co zrobisz?

 

Wprowadzenie

Materiał: czapka

 

• Nauczyciel wybiera grupę pięciorga uczniów.
• Dziecko, które chciałoby zostać samo, zakłada czapkę.

 

Przykładowe zmiany sytuacji

 

• Grupa zastanawia się, co będą robić. Dzieci muszą spróbować przekonać tego, który chciałby zostać sam, aby przyłączył się do grupy.
• Ten, który chce zostać sam, podaję przekonujący argument i oddaje czapkę komuś z klasy, aby zagrał tę rolę.
• Ten, który chciał zostać sam, daje się przekonać grupie i oddaje czapkę komuś z klasy, aby zagrał tę rolę.

 

 

Zakończenie

Idol – Zabawa w zagadki

O kim teraz myślę?

Uczeń pisze na odwrocie kartki nazwisko znanej osoby, którą darzy sympatią i staje przed klasą.

Klasa po kolei zadaje mu pytania. Pytania muszą być tak sformułowane, żeby odpowiedź była TAK lub NIE.

Kto pierwszy odgadnie nazwisko na kartce, pisze kolejne nazwisko i wychodzi na środek klasy. Gra toczy się dalej.

 

Wprowadzenie

Materiały: tablica szkolna, kreda

 

• Gra według tych zasad może się toczyć także w mniejszych grupach.
• Nauczycielka po odgadnięciu nazwiska prosi uczniów o uzasadnienie swojego wyboru. Czy takie uzasadnienie wystarcza, aby z taką osobą się blisko zaprzyjaźnić?
• Jeśli nie wystarczy, to dlaczego?

 

 

 

Załącznik nr. 1.

Miałem przyjaciela. Znałem go bardzo dobrze.

Chodziłem z nim do szkoły. Rozmawialiśmy o odrabianiu zadań domowych.

O wszystkim, co się robi, mając kilkanaście lat.

O naszych domach rodzinnych, o zwierzętach i dziewczynach w klasie.

Jemu podobała się ta sam koleżanka, co mnie.

Jednak pewnego razu się wyprowadził z naszej miejscowości. Bardzo daleko.

Do tego czasu nasza przyjaźń trwała dwa i pół roku.

Moja mama cały czas mnie upominała: „Napisz wreszcie do niego”.

Przyrzekałem, że to zrobię i zapominałem napisać.

Mój tata mówił: „Zadzwoń wreszcie do niego!”

Ale nie zadzwoniłem i nigdy więcej go nie zobaczyłem.

 

Załącznik nr. 2.

Jak oni doskonale łażą po drzewach

Część 1.

Stefan, Laura i kilkoro innych uczniów chodzą po lekcjach do małego lasku. Budują tam sobie szałas. Zuzia nie chodzi z nimi, bawi się z Dorotą. Także tego popołudnia były razem. Wczoraj było tak samo. W tę sobotę Zuzia będzie nocować u Doroty. To dlatego nie chodzi z innymi do lasu, żeby budować szałas.

Dorota chodzi do równoległej klasy. Początkowo Dorota i Zuzia nie bawiły się razem, ale często spotykały się w szkolnej bibliotece. Dorota kiedyś zagadnęła o tym Zuzię i ona się zgodziła. Za pierwszym razem po prostu chwilę posiedziały w pokoju w domu Doroty. Słuchały radia i wycinały z Brava zdjęcia modelek. Następnego dnia Dorota pożyczyła Zuzi zeszyt. Był napisany szyfrem i konieczne było hasło. Dorota cały wieczór pracowała nad tym zeszytem; ozdobiła go rysunkami. „Teraz możemy pisać do siebie tajne listy – powiedziała Dorota wręczając zeszyt – bo przecież jesteśmy przyjaciółkami”.  Zuzia nie miała nic przeciwko temu. Nie widziała tylko, co powinno się pisać w tajnych listach. No, ale przyjaciółkami faktycznie zostały.

Na przerwie Stefan, Laura, Zuzia i Franek grali w szklane kulki. Na razie wygrywał Franek. Była właśnie kolejka Zuzi, kiedy ktoś ją z tyłu popchnął. Kulki się rozsypały. Zuzia krzyknęła: „Czy nie możesz uważać!”. Okazało się, że to Dorota popchnęła Zuzię. „Co jest? – zapytała ze złością Zuzia”. „Przecież dobrze wiesz – odpowiedziała Dorota – przecież jesteś moją przyjaciółką, a grasz w kulki z innymi. Powinnaś się bawić ze mną. Przecież o tym wiesz”. W tym momencie zadźwięczał dzwonek na koniec przerwy.

 

Część 2.

Po szkole obie znowu się kłóciły. „Dalej tak nie może być  – powiedziała Zuzia – ja muszę zawsze robić to, co ty chcesz. Ty zawsze decydujesz. Ja muszę bawić się tylko z tobą, w twoim domu. Nigdy do mnie nie przychodzisz”.

„Dobrze, zapytam mamy, czy mogę pójść do ciebie” – odpowiedziała Dorota, która zawsze musi pytać o pozwolenie. Odwróciła się na pięcie i poszła sama do domu.

Po drugiej stronie ulicy biegli dwaj chłopcy z jej klasy „Dorota, koza, Dorota, koza” – wykrzyknęli. Dorota puściła się biegiem do domu; zawsze ktoś ją zaczepiał. Zuzia wiedziała o tym. Po południu Dorota dostała zgodę mamy i przyszła do Zuzi do domu.

„Czy masz ochotę pobawić się na zewnątrz – zapytała Zuzia Dorotę – budujemy w lasku szałas. „Tak, ale…no wiesz…, ja myślę…” – jąkała się Dorota. Na jej szczęście do pokoju weszła mama Zuzi i zapytała: „Chcecie iść się bawić na dwór? Tylko zaczekajcie chwilkę. Zuziu, daj przyjaciółce swój stary sweterek i dres treningowy. W tym lecie strasznie się zawsze pobrudzicie, a Dorota ma na sobie takie piękne, nowe ubrania”.

Dorocie spadł kamień z serca. Chętnie się zgodziła; bała się iść na dwór w swoim pięknym ubraniu. Pobiegły obie do lasu. Stefan i Laura już tam byli i pracowali nad zbudowaniem wysoko na drzewie szałasu. „O, Dorota – wykrzyknął Stefan – czy możesz mi podać tę deskę?” Dorota spełniła jego prośbę. Pozwolono jej nawet wejść na drzewo i samej umocować deskę. Teraz Dorota już nic nie przypomina cięgle Zuzi o przyjaźni; po prostu bawi się ze wszystkimi.

 

 

Na podstawie:  „Lehrplan humanistischer Unterricht in den Niederlanden”, wydanego przez Humanistischer Verband Deutschlands, Landesverband Berlin, tłumaczył i opracował

Andrzej Wendrychowicz