Typ zajęć: godzina z wychowawcą, etyka, język polski, zajęcia dodatkowe
Wiek uczniów: 10-13 lat
Czas: 2 godziny lekcyjne
Temat: Pudełka z planety Ziemia
Cele:
Uczeń po zajęciach
- dostrzega metaforyczne znaczenie tekstu,
- wyjaśnia symboliczne znaczenie pudełka,
- podaje analogie do tekstu,
- formułuje przesłanie dla rówieśników/rówieśniczek.
Metody i formy pracy
praca indywidualna, praca w grupie, praca z klasą, dyskusja, elementy dramy (podróż w przestrzeni i czasie), dyskusja, praca z tekstem, praca plastyczna, rutyna krytycznego myślenia: widzę-myślę-zastanawiam się, rzeźba, zabawa dydaktyczna.
Materiały
- tekst (Załącznik) Berrie Heese, Pudełka z Planety X, [w:] Berrie Heese, Najdziwniejsze krzesło
świata. Wybór materiałów do programu Filozofia dla dzieci, Fundacja Edukacja dla Demokracji,
Warszawa 1997, s. 85.
- pudełko,
- arkusze papieru, markery.
Przebieg zajęć
Powitanie
Uczniowie i uczennice, stojąc w kręgu, witają się wspólnym głośnym okrzykiem, np. hej!, następnie przekazują sobie z rąk do rąk niewidzialny przedmiot, który co chwilę zmienia swoje właściwości zgodnie z instrukcją osoby prowadzącej zajęcia, np.: jest lekki jak piórko, lepki, bardzo delikatny, zimny jak lód, ucieka jak balon.
Nauczyciel/nauczycielka stawia na środku sali pudełko i zachęca do stawiana przez dzieci hipotez, jaki może mieć związek z zajęciami.
Praca z tekstem literackim
Uczniowie/uczennice czytają dwukrotnie tekst pt. Pudełka z Planety X:
- głośno, z podziałem na role,
- indywidualnie w ciszy, zaznaczając markerem ważne słowa, zdania.
Następnie w parach pokazują sobie nawzajem wybrane cytaty i uzasadniają swój wybór.
Rutyna krytycznego myślenia Widzę-Myślę-Zastanawiam się
Nauczyciel/nauczycielka zachęca, aby każdy podszedł do tablicy i uzupełnił w ciszy słowami/zdaniami kolejne kolumny:
WIDZĘ MYŚLĘ ZASTANAWIAM SIĘ
Po wykonaniu ćwiczenia wszyscy czytają na głos zapiski i zastanawiają się:
- co się powtarza,
- nad czym warto się jeszcze zastanowić,
- jaki jest główny problem utworu,
- z czym można porównać opisaną sytuację (analogie).
Dyskusja
Uczestnicy/uczestniczki zajęć odpowiadają na pytanie:
Co znajduje się w pudełku z Planety X?
Podróż w czasie i przestrzeni - drama
Prowadzący/prowadząca zajęcia zachęca uczniów i uczennice aby wyobrazili sobie, że przenoszą na Planetę X, kilkadziesiąt lat wstecz - jak doszło do powstania pudełek. Uczniowie i uczennice, podzieleni na zespoły, tworzą krótkie etiudy, a potem prezentują je przed klasą.
Oglądający opowiadają, co zobaczyli, mogą także zadawać prezentującej się grupie pytania.
Na podsumowanie ćwiczenia wypisują na tablicy prawdopodobne przyczyny powstania pudełek oraz dyskutują, czy chcieliby być posiadaczami takiego przedmiotu.
Dyskusja
Uczestnicy i uczestniczki odpowiadają na pytaniem:
Co to znaczy panować nad sobą?
Ćwiczenia – Pudełka z planety Ziemia
Nauczycie/nauczyciel prosi, aby każdy zastanowił się na pytaniem: Co by było, gdyby pudełko było Tobą? Co by zawierało, np.: zapach, dźwięk, kolor, obraz, słowo/wartość, zdanie?
Uczestnicy/uczestniczki indywidualnie przygotowują pudełka (np. techniką origami). Po wyznaczonym czasie rozchodzą po klasie i na wcześniej ustalony znak (np. klaśnięcie w dłonie, dzwonek, wyciszenie muzyki) siadają na podłodze (na krzesłach), a następnie rozmawiają w parach przez minutę nt. zawartości swoich pudełek oraz wymieniają się nimi, powtarzając słowa z poznanego tekstu:
- Czy mogę wziąć twoje pudełko? Ty możesz wziąć w zamian moje.
- W porządku.
Ćwiczenie powtarzane jest kilkakrotnie. Ważne, aby osoby w parach nie powtarzały się.
Rzeźba
Uczestnicy i uczestniczki tworzą wspólnie z pudełek rzeźbę, mogą wykorzystać także inne przedmioty znajdujące się w klasie. Na koniec siadają wokół powstałego dzieła, opowiadają, co przedstawia i jakie przesłanie, chcieliby przekazać innym ludziom. Przesłanie to – jako wniosek z zajęć – zostaje zapisane na tablicy.
Uwaga organizacyjna: można wykonać także zdjęcie rzeźby wraz wymyślonym przesłaniem i upublicznić w mediach.
Podsumowanie – technika niedokończonych zdań
Uczniowie i uczennice kończą zdanie:
Chciałbym/-ałabym mieć pudełko z planety X, ponieważ….
Nie chciałbym/-ałabym mieć pudełka z Planety X, ponieważ ...
Załącznik
Pudełka z Planety X
- Czy mogę wziąć twoje pudełko? Ty możesz wziąć w zamian moje – zapytał Joho.
- W porządku – odpowiedział Rupi. Joho i Rupi zamieniają się więc pudełkami i bawią się dalej. Każdy na ich Planecie ma pudełko. Wszystkie pudełka wyglądają mniej więcej tak samo. Można się nimi wymieniać. I wszystkie mogą służyć do tego samego celu. Każdym z nich można zniszczyć całą Planetę. Również dzieci, tak jak Joho i Ripi posiadają swoje pudełka. Nikt na planecie nie czyni użytku ze swojego pudełka i nikt nie boi się dawać pudełek dzieciom.
Na planecie istnieje jedna fabryka, która zajmuje się wytwarzaniem pudełek dla wszystkich mieszkańców.
Sprzedaje się je bardzo tanio.
Prawie za darmo. Joho i Ripi dostali swoje pudełka zanim jeszcze poszli do szkoły.
Każdego, kto posiada pudełko, wszyscy uważają za swego. Każdy, kto ma pudełko, może wszystkim pokazać, że jest w stanie wszystko zniszczyć, ale tego nie robi.
Pokazuje, że panuje nad sobą.
Wszystkie dzieci lubią nosić swoje pudełka w kieszeniach, żeby pokazać, że panują nad sobą.
Co znajduje się w pudełku z Planety X?
Berrie Heese, Pudełka z Planety X, [w:] Berrie Heese, Najdziwniejsze krzesło świata. Wybór materiałów do programu Filozofia dla dzieci, Fundacja Edukacja dla Demokracji, Warszawa 1997, s. 85.
Autorka: Alina Janiszewska – nauczycielka języka polskiego i etyki, redaktorka i autorka książek: Lekcje etyki w szkole. Gimnazjum Wydawnictwa Academicon, Lublin 2015, Kierunek – wartości. Inspiracje metodyczne nie tylko dla nauczycieli etyki, Wydawnictwo IF UAM, Poznań 2016, Kierunek – dialog. Inspiracje metodyczne nie tylko dla nauczycieli etyki, Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Poznaniu, Poznań 2017, Krok dalej… Inspiracje metodyczne nie tylko dla nauczycieli etyki, Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Poznaniu, Poznań 2019, Po drugiej stronie... Inspiracje metodyczne nie tylko dla nauczycieli etyki, Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Poznaniu, Poznań 2021