Typ zajęć: godzina z wychowawcą, etyka, język polski, zajęcia dodatkowe

Wiek uczniów: 12-15 lat

Czas: 2 godziny lekcyjne

 Temat: Jestem przecież człowiekiem? – ,,Wróg” D. Cali, S. Blocha.

Cele

Uczeń po zajęciach:

- tłumaczy znaczenie tytułu zajęć,

- definiuje, kim jest wróg,

- analizuje sytuację bohatera książki,

- przedstawia propozycje rozwiązań na rzecz pokoju na świecie.

Metody i formy pracy

praca indywidualna, praca w grupach, praca z klasą, rozgrzewka teatralna, wizualizacja, dyskusja, kapelusze de Bono, mapa myśli, techniki dramowe (fotografia, rzeźba, tunel myśli), praca z tekstem.

Materiały

- ,,Wróg” D. Cali, S. Blocha, tłum. K. Skalska, Zakamarki, Poznań 2014,

- arkusze papieru, kredki, markery,

- dostęp do Internetu.

Przebieg zajęć

1. Nauczyciel zachęca uczniów, aby rozeszli się po sali i wykonywali opowiedziane czynności (czas i rytm ćwiczenia wyznacza nauczyciel  w zależności od temperamentu klasy): 

Spacerujesz teraz  spokojnie, wokół ciebie znajduje się wielu ludzi takich jak ty, ale ich nie dostrzegasz, masz oczy wbite w ziemię, jesteś skupiony na powolnym rytmie kroków, na spokojnym biciu serca, na swoich myślach,  na sobie, zamknięty w sobie (pokażcie to). Coś się zmieniło, powiał lekki, ciepły wiatr w twarz, podnosisz spokojnie głowę, zaczynasz dostrzegać kolejne rzeczy wokół siebie, możesz do nich podejść, dotknąć – jaką mają temperaturę, fakturę, kolor …. Zapamiętaj to zmysłowe doznanie i kontynuuj swoją podróż, teraz dostrzegasz ludzi, patrzysz zdziwiony, podejdź do następnej osoby lekko się uśmiechnij. Popatrz każdej mijanej osobie w oczy i uśmiechaj się coraz szerzej. Przywitaj się radośnie z najbliżej stojącą koleżanką i kolegą.   

Po powitaniu się uczniowie siadają  w kole i odpowiadają na pytania:

• Jak się czuliście, wykonując ćwiczenie?  W którym momencie czuliście się bezpiecznie/ komfortowo?
• Czy coś was zaskoczyło?
• Na co zwróciliście uwagę? Kiedy zaczynacie dostrzegać/zwracać uwagę na innych?

2. Prowadzący pokazuje uczniom kilka przedmiotów (albo obrazków): butelka, stare, rodzinne zdjęcia, order itp. I pyta uczniów:

• Jak myślicie, o czym będziemy dzisiaj mówić podczas lekcji?

(Propozycje są zapisywanie na tablicy bez komentarza, pozostaną do końca lekcji ),   następnie nauczyciel dzieli klasę na grupy  i każdej rozdaje krótki fragment książki ,,Wróg”. Ich zadaniem jest przygotowanie fotografii (technika dramy) na podstawie przeczytanego tekstu (Załącznik 1.). Po określonym czasie wszystkie zespoły jednocześnie zastygają na chwilę, pokazując swoje fotografie. Nauczyciel ustala kolejność prezentacji: uczniowie jednego zespołu pozostają w rolach, pozostali zaś stoją swobodnie, słuchają  wypowiedzi koleżanek/kolegów w rolach, mogą  także sami zadawać pytania, ,,śledzić myśli” postaci poprzez uruchomienie postaci na ustalony znak (np. dotyk głowy) etc. Prowadzący zadaje pytania:

Kim jesteś?

Co robisz?

Dlaczego to robisz?

Co czujesz?

Jak jest twoja filozofia życiowa? etc.

Następnie kolejne zespoły powracają do ról i odpowiadają na pytania etc.

3. Nauczyciel, podsumowuję ćwiczenia dramowe, proponuje dyskusję:

Co prezentowały wasze fotografie?

Do jakich problemów się odnosiły?

Kiedy i gdzie rozgrywają się te sytuacje?

Kim jest bohater? Dlaczego  nie ma imienia?

Kto to jest wróg?

Co sądzisz o tej sytuacji?

Następnie uczniowie przeglądają i czytają książkę ,,Wróg” od początku do słów: ,,Jest trochę chłodno. Lecz kamuflaż numer trzy chroni mnie przed zimnem.”

4. Prowadzący proponuje, aby wszyscy się zastanowili, co można zrobić, aby nie dochodziło do wojen. W tym celu uczniowie tworzą ,,tunel myśli” – ustawiają się w dwóch rzędach, natomiast nauczyciel wchodzi w rolę polityka, który ma wpływ na losy ludzi i mówi: Ciągle wybuchają wojny. Ludzie są do siebie nastawieni wrogo? Co można zrobić, aby to zmieniać? , a następnie przechodzi pomiędzy uczniami i wysłuchuje ich propozycji.

(Uwagi organizacyjne: propozycje uczniów można zebrać w formie wspólnie wykonanej mapy myśli.)

5. Nauczyciel zachęca, aby uczniowie przeczytali i obejrzeli 2. część książki, później rozkłada w różnych częściach sali kolorowe plakaty (kartki, plakat z rysunkiem kolorowego kapelusza, itp.), które symbolizują kapelusze de Bono. Uczniowie w ciszy podchodzą do dowolnego plakatu i przedstawiają (wypisują, rysują, doklejają jak w kolażu, itp.):

- na białej kartce – fakty, analizy, znalezione w dziurze przedmioty,

- na czerwonej -  na gorąco swoje uczucia, przeczucia i przypuszczenia,

- na czarnym – zagrożenia, krytykę, wątpliwości, bariery, trudności, pytania, itp.

- na żółtym – pozytywne aspekty opisanej sytuacji, korzyści,

- na żółtym – możliwości, pomysły, alternatywne rozwiązania, idee, pozytywne przewidywania, co by było, gdyby ludzie dostrzegali w każdym człowieka?

(Uwagi organizacyjne: w zależności od wieku grupy, z którą się pracuje, można ograniczyć liczbę kapeluszy).

Uczniowie wieszają/układają  na podłodze swoje prace, oglądają prace, wyciągają wnioski, a później zastanawiają się nad następującymi problemami:

• Co czyni, że innych traktujemy jak wrogów?
• Dlaczego wojny nigdy nie kończą się? Kto za to odpowiada? Gdzie teraz się toczą? Kto cierpi wtedy najbardziej?
• Dlaczego książkę rekomenduje Amnesty Interanational? (Uczniowie mogą obejrzeć stronę AI i zapoznać się z jej działalnością).

6. Prowadzący i uczniowie przyglądają się ponownie przedmiotom przyniesionym przez nauczyciela i mówią, jaki związek mają z książką. Na koniec nauczyciel pokazuje butelkę i zachęca uczniów, aby każdy indywidualnie napisał wiadomość w imieniu bohatera do wroga. Przed włożeniem do butelki kartki chętne osoby czytają jej treść.

7. Po odczytaniu wiadomości nauczyciel zaprasza do ostatniego ćwiczenia:
8. a) uczniowie stają w jednej z części klasy i wspólnie, w ciszy tworzą rzeźbę dostawianą pt. ,,Jestem przecież człowiekiem ….” - do ucznia stojącego na środku dochodzą kolejne, pokazując, co rozumieją przez podane zdanie.;
9. b) uczniowie – kończą zdanie, wykorzystując dowolne np. tytuły prasowe, książek, cytaty z wierszy, lektur, itp.

Załącznik 1.

Proponowane  fragmenty:

1. Jestem w dziurze.

Wróg jest tam, ale go nie widać. (…) Ale żaden z nas już więcej się nie pokazuje. ”

1. Jestem w dziurze.

Nawet jeśli jestem głodny, czekam. Czekam aż wróg rozpali ogień. Gdybym rozpalił swój, mógłby to wykorzystać – podkraść się i mnie zabić. Czasem jestem tak głodny, że pierwszy rozpalam ogień. Chwilę później rozpalam swój.

1. Jestem w dziurze.

Może wojna już się skończyła. A może wszyscy zginęli, a my jesteśmy dwoma ostatnimi żołnierzami (po przeciwnej stronie) i ten, który przeżyje, wygra wojnę. Czasem myślę, że świata już nie ma.

1. Nie mogę pierwszy zakończyć wojny, bo wróg mnie zabije. To on musi zakończyć wojnę, a wówczas ja nie będę strzelał. Ponieważ ja jestem człowiekiem. Gdyby wróg patrzył w gwiazdy, zrozumiałby to. Można wiele zrozumieć, patrząc w gwiazdy.

Autorka: Alina Janiszewska – nauczycielka języka polskiego i etyki, redaktorka i autorka książek: Lekcje etyki w szkole. Gimnazjum Wydawnictwa Academicon, Lublin 2015, Kierunek – wartości. Inspiracje metodyczne nie tylko dla nauczycieli etyki, Wydawnictwo IF UAM, Poznań 2016, Kierunek – dialog. Inspiracje metodyczne nie tylko dla nauczycieli etyki, Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Poznaniu, Poznań 2017, Krok dalej… Inspiracje metodyczne nie tylko dla nauczycieli etyki, Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Poznaniu, Poznań 2019, Po drugiej stronie... Inspiracje metodyczne nie tylko dla nauczycieli etyki, Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Poznaniu, Poznań 2021