Typ zajęć: godzina z wychowawcą, etyka, język polski, zajęcia dodatkowe

Wiek uczniów: 10-12 lat

Czas: 2 godziny lekcyjne

Temat:   Wolontariat jest jak...

Cele:

Uczeń po zajęciach

- definiuje czym jest wolontariat,

- rozumie metaforyczne znaczenie książki,

- proponuje działania na rzecz innych,

- posługuje się pojęciami (np. empatia, altruizm),

- przedstawia możliwe skutki podjętych działań.

Metody i formy pracy 

praca indywidualna, praca w grupie, praca z klasą, dyskusja, elementy dramy (stop-klatka, w płaszczu eksperta), dyskusja, praca z tekstem literackim, praca plastyczna, zabawy dydaktyczne.

Materiały

• książka: S. Bloch, Wielka historia małej kreski, Wydawnictwo Zakamarki, Poznań 2015,
• kartki,
• arkusze papieru, markery,
• kłębek wełny.

 Przebieg zajęć 

Powitanie (zabawa dydaktyczna)

Uczniowie i uczennice stoją w kręgu, głośno, wyraźnie witają się wspólnie wymyślonym krótkim hasłem.

Zabawa dydaktyczna – sieć, skojarzenia

Dzieci, stojąc w kręgu, rzucają do siebie motek wełny, każdy chwyta i zatrzymuje nić. W momencie rzucania kłębka do koleżanki/kolegi mówią co je/ich łączy (np. Rzucam tę wełnę do Ani, z którą wczoraj rozwiązywałam w domu zadania z matematyki.) Gdy kłębek trafi już do każdego, kończy się ćwiczenie.

Później wszyscy zastanawiają się, co może symbolizować tak powstała sieć.  Po rozmowie, dzieci, nie wypuszczają wełny, zmieniając tylko położenie wobec siebie, zwijają kłębek. Zabawa dydaktyczna wymaga współpracy.

Praca z książką

Prowadzący/prowadząca rozkłada w różnych miejscach sali książki obrazowe „Wielka historia małej kreski”, każda jest  otwarta na innych stronach.

(Informacje organizacyjne: wybór stron  należy do prowadzącego zajęcia, ważne, aby pojawiła się pierwsza i ostatnia scena, związana z dzieleniem się kreski,  opisana/narysowana w książce obrazowej.)

Uczniowie i uczennice chodzą po klasie i siadają przy wybranej opisanej/narysowanej scenie. Przez chwilę w ciszy i skupieniu wszyscy – wyobrażają sobie bohatera książki:

Kim jest? Ile ma lat? Co czuje? Co myśli? Co robi?  Gdzie jest? Jaki zawiązek ma kreska z postacią?

Praca z tekstem, drama – stop-klatka, dyskusja

Powstałe grupy  przygotowują stop-klatkę na podstawie wybranego fragmentu książki, pokazując bohatera w różnych sytuacjach. Po wyznaczonym czasie, na znak nauczyciela (np. klaśniecie w dłonie),  uczestnicy  i uczestniczki zajęć zastygają na kilka sekund. Po chwili dzieci jednej z grup pozostają w rolach, natomiast pozostali analizują przedstawioną scenę, odpowiadając na pytania, np.: Co przedstawia stop-klatka? Jakie emocje wyrażają postaci?, etc.

Uczniowie i uczennice mogą także podejść do wybranej przez siebie postaci, zadać jej pytanie, ,,posłuchać” jej myśli.

Uczniowie i uczennice dokonują analizy powstałych stop-klatek, zastanawiają się nad metaforycznym znaczeniem scen, koncentrując się nad zakończeniem książki: co to znaczy ,,podzielić się kreską”? w jakim momencie życia podjął taką decyzję bohater? jaki ma to związek z życiem?

Dyskusja, mapa myśli, ćwiczenia słownikowe

Nauczyciel/nauczycielka rozmawia z uczniami na temat, jak można dzielić się z innymi (np. sobą, czasem), czy łatwo zachowywać się nieegoistycznie; jednocześnie zapisuje na tablicy w formie mapy myśli słowa-klucze, np.: empatia, współczucie, altruizm, pomoc, wolontariat.

(Uwaga organizacyjna: warto w tym momencie wzbogacić słownictwo uczniów i uczennic, korzystając ze słowników.)

Uczniowie i uczennice mówią co wiedzą na temat wolontariatu, a  później  zapisują na kartkach samoprzylepnych pytania, które ich nurtują, ewentualnie czego chcieliby się dowiedzieć na ten temat. Przyczepione pytania (na ścianie/plakacie/tablicy) – są segregowane tematycznie i hierarchizowane pod kątem ważności i analizowane. Chętne osoby mogą podejść do powstałej pracy i odpowiedzieć na wybrane przez siebie pytanie.

Na koniec tego etapu zajęć każdy indywidualnie kończy w zeszycie zdanie: Wolontariat jest jak… oraz rysuje symbol, który wiąże się dla niego z tym pojęciem. Chętne osoby czytają wypowiedzi, pokazują rysunki, a inni mogą skomentować wykonane zadanie albo zadawać pytania.

W płaszczu eksperta (technika dramy)

Uczestnicy i uczestniczki  zastanawiają się i wypisują na tablicy, kto potrzebuje pomocy, jakie ważne sprawy wymagają wspólnej bezinteresownej pracy na rzecz najbliższego środowiska. Następnie w wyniku dyskusji wybierają jedno zadanie i dokonują jego analizy, np.:

Jak jest? Jakie potrzeby nie zostały zaspokojone?

Do czego dążymy? Jakimi środkami?

Jakie są nasze możliwości?

Prowadzący/prowadząca proponuje, aby zainteresować także innych ludzi wybranym problemem i zachęcić do współpracy, w tym celu dzieli uczniów i uczennice na zespoły „ekspertów”, np.: filozofów, pisarzy, plastyków, dziennikarzy, informatyków. Ich zadaniem będzie przygotowanie i przedstawienie pomysłów.

Kolejno grupy prezentują efekty prac, a także odpowiadają na pytania pozostałych, wyjaśniają wątpliwości, jeśli się takie pojawią. Wspólnie zastanawiają się, czy można zmusić innych do wolontariatu.

Pantomima

Uczestnicy i uczestniczki zamykają oczy i wyobrażają sobie, że wcielili w życie swoje pomysły.

Co może się wydarzyć za np.  pół roku?

Jakie skutki, efekty mogą wyniknąć z podjętych działań?

Jakie to miało wpływ na nich samych? Na innych? Na rzeczywistość?

Swoje wyobrażenia przedstawiają w formie pantomimy (w dowolnej konfiguracji: indywidualnie, w parach, w małych grupach), następnie rozmawiają o tym, co pokazali.

Praca plastyczna 

Prowadząca/prowadzący zachęca, aby wszyscy zastanowili się, co jest niezbędne, aby wytrwać w realizacji swoich zamierzeń. Uczniowie i uczennice rozciągają pomiędzy ścianami wełnę, na której przypinają klamerkami małe kartki,  zapisują albo rysują na nich swoje potrzeby (np. optymizm, wiara, cierpliwość, czas, nadzieja, aktywność).  Po wykonaniu prac można je obejrzeć i podyskutować na temat tego, jak przezwyciężać przeszkody, zniechęcenie w trakcie wykonywania pracy na rzecz innych, itp.

Później wszyscy podchodzą do sznurka i wybierają to, co uznają za najważniejsze dla siebie na dany moment. Następnie uczniowie i uczennice spaceruję spokojnie po klasie w rytm muzyki, kiedy przycicha, każdy zwraca się do najbliższej osoby i przekazuje koleżance/koledze kartkę, mówiąc: Daję ci wiarę, żeby….. Ja ci daję uśmiech, żeby …. Ćwiczenie powtórzone jest kilkakrotnie. Uczestnik/uczestniczka zajęć zabiera do domu tę kartkę, z którą zostaje.

Technika niedokończonych zdań

Chętne osoby kończą zdanie: Po dzisiejszych zajęciach…

Autorka: Alina Janiszewska – nauczycielka języka polskiego i etyki, redaktorka i autorka książek: Lekcje etyki w szkole. Gimnazjum Wydawnictwa Academicon, Lublin 2015, Kierunek – wartości. Inspiracje metodyczne nie tylko dla nauczycieli etyki, Wydawnictwo IF UAM, Poznań 2016, Kierunek – dialog. Inspiracje metodyczne nie tylko dla nauczycieli etyki, Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Poznaniu, Poznań 2017, Krok dalej… Inspiracje metodyczne nie tylko dla nauczycieli etyki, Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Poznaniu, Poznań 2019, Po drugiej stronie... Inspiracje metodyczne nie tylko dla nauczycieli etyki, Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Poznaniu, Poznań 2021