Korzyści i zagrożenia Internetu

Internet  stał się ważnym elementem naszego życia. Szczególnie dla młodzieży. Za jego pośrednictwem porozumiewają się, uczą, grają, słuchają muzyki, wymieniają się danymi.  Internet ma niewątpliwie wiele zalet, ale i zagrożeń.  Lekcja ma na celu opracowanie przez uczniów zaleceń/reguł przydatnych w używaniu Internetu.

Cele lekcji

W zakresie kompetencji osobistych, uczniowie:

- uświadamiają sobie własne zachowania  w sieci;

- lepiej rozumieją znaczenie Internetu i jego możliwości;

- dzielą się własnymi doświadczeniami z korzystania z Internetu:

- uświadamiają sobie własne emocje (pozytywne i negatywne) wywołane Internetem.

W zakresie kompetencji społecznych, uczniowie:

-  uczą się akceptowania różnych opinii w ich grupie;

-  uznają  cybermobbing za wielkie obciążenie dla dotkniętej nim osoby;

- dostrzegają możliwości i konieczność wspierania osoby dotkniętej cybermobbingiem.

W zakresie kompetencji rzeczowych, uczniowie:

- dowiadują się o korzyściach i zagrożeniach korzystania z Internetu;

- dowiadują się o ofertach pomocy i szukają odpowiedniej dla siebie;

- podczas dyskusji  formułują etyczne granice podczas korzystania z Internetu;

- uświadamiają sobie, że należy szanować godność innych użytkowników Internetu.

W zakresie kompetencji metodycznych, uczniowie:

- ćwiczą obchodzenie się z mediami elektronicznymi;

- ćwiczą się w prowadzeniu otwartej i wartościowej dyskusji.

W zakresie kompetencji wykonawczych, uczniowie:

- opracowują zasady korzystania z Internetu obowiązujące w ich grupie.

Lekcja dla klas 5 -8

Ramy czasowe:  do 10 lekcji; dla każdej z nich należy wybierać konkretne moduły.

Przebieg lekcji

Wprowadzenie

- po co Internet? – runda pytań, karteczki.

Moduły

1. Być zawsze cool! Szacunek w Internecie - karteczki, dyskusja.
2. Całkiem źle, cybermobbing - runda pytań, film, dyskusja, odgrywanie ról.
3. Tego się boję. Łańcuszki w sieci – karta robocza, dyskusja.
4. Sprawa osobista. Zdjęcia w sieci – runda pytań, film, dyskusja.
5. Tajemnica twoich danych - runda pytań, film, dyskusja.
6. Fakenews w Internecie – film, dyskusja, gry online, ćwiczenie.
7. Videokonferencja – karta robocza, dyskusja

Zakończenie

Nasze zasady w sieci – dyskusja, plakat , ewentualnie prezentacja video.

Wprowadzenie

Po co Internet?

Tytułem wprowadzenia krótka runda odpowiedzi na pytanie:  dlaczego używasz Internetu?  Można wcześniej przygotować karteczki z różnymi odpowiedziami na to pytanie. Odpowiedzi są głośno odczytywane i umieszczane na tablicy. Szybko się okaże, które z odpowiedzi mają najwięcej zwolenników.

Pytania impulsowe:

- Jak ważny jest w twoim życiu Internet? Dlaczego?

- Możesz sobie wyobrazić życie bez Internetu? Uzasadnij.

- Jakie korzyści niesie Internet?

- Czy są też wady i zagrożenia związane z Internetem?

- Czy możesz wskazać przykłady? Opowiedz o nich.

Moduły

1. Być zawsze cool! Szacunek w Internecie

W pierwszej części chodzi o szacunek w Internecie.  Uczniowie zapisują na kartkach swoje odpowiedzi na pytanie:

- Jak rozumiesz szacunek w Internecie?  Opisz to.

Pytania impulsowe:

- Dlaczego dochodzi do kłótni na czacie?

- Młodzież kłóci się i obraża nawzajem. Czy to rozumiesz? Czy tobie też się to zdarzało? Opowiedz o tym.

- Czy zapamiętałeś zasady netykiety? Które z nich?

- Opowiedz, czy trzymacie się tych zasad.

- Czy moderowany czat jest dobrym rozwiązaniem? Brałeś w takim udział? Opowiedz.

- Czy ktoś z uczestników waszego czatu pilnuje przestrzegania zasad?

- Jakie są twoje doświadczenia z przyzwoitym zachowaniem się na czacie?

2. Całkiem źle, cybermobbing

Na początek uczniowie opowiadają z kim się spotykają na czatach.

Pytania impulsowe

- Opowiedz, na jakiej platformie najchętniej czatujesz.

- Co ci się podoba na czatach?

- Jakie korzyści ma czatowanie wobec rozmawiania w realu, albo wobec rozmowy telefonicznej?

- Z kim czatujesz, i o co chodzi, kiedy tam pisujecie?

- Jesteś członkiem czatującej grupy? Jaka jest różnica wobec czatowania z jedną osobą?

Uwaga:  tu jest film ilustrujący cybermobbing:  www.planet-schule.de/sf/filme-online.php?reihe=1403&film=9569  - film ilustruje mobbing wobec koleżanki, Elli.  Można go wykorzystać także bez znajomości niemieckiego. Warto poszukać w sieci podobny polski film dla zilustrowania mobbingu.

Pytanie impulsowe do filmu

- Co było powodem nienawistnych wpisów w Internecie?

- Opowiedz, jakie podobne wpisy spotkałeś na czacie?

- Jak się czuła Elli, kiedy w sieci wszyscy o niej źle pisali?

- Przeżyłeś/łaś już coś podobnego, albo słyszałeś/łaś od innych, którzy to przeżyli?

- W którym momencie zaczynają się nienawistne wpisy; kiedy zostaje przekroczona granica?

- Co nienawistne wpisy i cybermobbing mają wspólnego z godnością człowieka?

- Po czym możesz poznać, że ktoś jest mobbingowany?

- Co możesz zrobić, kiedy ktoś jest mobbingowany?

Do dodatkowego przemyślenia

- Czy wykluczono cię kiedyś z czatu, albo znasz kogoś, kogo wykluczono? Opowiedz o tym.

- Jak się czuje taka wykluczona osoba?

- Opowiedz, co byś zrobił/ła w takiej sytuacji?

- Kto ma prawo wykluczać innych?

- Czy uważasz, że to w porządku? Uzasadnij.

Odgrywanie ról

Odgrywana jest scena z filmu. Ktoś gra Elli, która stoi całkiem na uboczu. Grupa stoi razem, oddalona od Elli. Członkowie grupy wypowiadają nienawistne słowa; najlepiej te z filmu. Postać Elli gra coraz to inna osoba. Na zakończenie uczestnicy opowiadają o swoich odczuciach, kiedy grali Ellę i kiedy byli w grupie.

Uwaga. Zabawę w odgrywanie ról można przeprowadzić tylko wtedy, kiedy nie ma niebezpieczeństwa, że ktoś zostanie faktycznie znieważony. Uczniowie muszą mieć świadomość, że to jest tylko teatrzyk, a postać Elli jest w ich gronie tylko fikcją. 

Pytania impulsowe:

- Jak się czuła Elli w odgrywanych scenach?

- Jak się czuła reszta grupy?

- Co możesz zrobić, kiedy zostaniesz zmobbingowany/a na czacie?

- Kto w takiej sytuacji może ci pomóc?

- Co możesz zrobić, kiedy mobbingowany jest ktoś inny?

- Czy wiesz, jakie organizacje mogą ci pomóc?

Uwaga. W Niemczech jest dużo organizacji pomagających mobbingowanym dzieciom. Należy przed lekcją przygotować nazwy/adresy/telefony takich organizacji w Polsce. 

3. Tego się boję. Łańcuszki w sieci

Uczniowie opracowują Kartę roboczą nr.1

W małych grupach wymieniają się doświadczeniami z łańcuszkami w sieci. Zastanawiają się, co najlepiej zrobić z „łańcuszkowymi” postami.

4. Sprawa osobista. Zdjęcia w sieci

Uczniowie opowiadają, jakie zdjęcia robią smartfonami  i co się dalej dzieje z tymi zdjęciami. Dzielą się dobrymi i złymi doświadczeniami. 

Pytania impulsowe

- Jakie zdjęcia robisz swoim smartfonem?

- Z kim i w jaki sposób się nimi dzielisz (co robisz z tymi zdjęciami)?

- Dlaczego się nimi dzielisz z innymi?

- Jakie masz związane z tym dobre doświadczenia?

- Masz także niedobre doświadczenia? Opowiedz. 

Tu jest niemiecki film ilustrujący ten moduł. Privatsache! – Bilder im Netz – Filme online – Planet Schule – Schulfernsehen multimedial des SWR und des WDR (planet-schule.de)  Jest na tyle czytelny, że może być wykorzystany także bez znajomości języka. 

Pytania impulsowe

- Co się wydarzyło Elli, kiedy inni zobaczyli jej zdjęcia z ubikacji?

- Czy zdarzyło ci się coś podobnego? Opowiedz.

- Przejrzyj kiedyś swoje zdjęcia w smartfonie. Które z nich uważasz za prywatne, a które nie koniecznie? (Zdjęcia nie są pokazywane w klasie).

- Co to znaczy prywatne zdjęcia?

- Co zdjęcia mówią o sfotografowanej osobie?

- Wymień zasady, jakimi się kierujesz dzieląc się zdjęciami z innymi.

- Sporo ludzi umieszcza w sieci zdjęcia i filmy, które są śmieszne albo żenujące. Jak ci się podobają takie zdjęcia i filmy?

- Jak myślisz, dlaczego ludzie to robią?

- Czy robisz tak samo? Dlaczego?

- Gdzie jest dla ciebie granica (jakich zdjęć nigdy nie pokażesz w sieci)?

5. Tajemnica twoich danych

Na początek uczniowie opowiadają, jakie informacje o sobie przekazują obcym. 

Pytanie impulsowe

- Wyobraź sobie, że rozmawiasz z obcą osobą; co być jej powiedział/ła o sobie, a czego nie?

Na tablicy wywieszony jest poglądowy plakat. Po jednej stronie są informacje prywatne, o których się  nie mówi. Po drugiej informacje, które się przekazuje innym. 

Tu jest film ilustrujący ten temat: Charlie und das Geheimnis der Daten | Seitenstark 

W przeciwieństwie do poprzednich będzie trudniejszy do zrozumienia bez znajomości języka. Może będzie w szkole możliwość przygotowania polskich napisów/tłumaczenia?

Pytania impulsowe

- Gdzie podawałeś już informacje o sobie?

- Czy dostałeś/aś materiały (informacje, reklamy) i byłeś zdumiony, skąd nadawca ma twoje dane? Opowiedz o tym.

- Co możesz zrobić, żeby chronić swoje dane?

- Co myślisz o tym, że twoje dane są rozpowszechniane w Internecie, a ty nie wiesz kto i komu je udostępnia?

- Jak ważna jest dla ciebie sfera prywatna? Uzasadnij.

- Dlaczego obcym nie opowiadasz wszystkiego o sobie?

- Komu być opowiedział/ła także o swoich prywatnych sprawach?

- Czy są rzeczy, o których być nie rozmawiał/ła nawet z najbliższymi przyjaciółmi? Opowiedz.  

6. Fakenewsy w Internecie

Na początek film;  do wykorzystania (lepiej po uprzednim spolszczeniu): Charlie und die sonderbare Nachricht | Seitenstark

Klasa zbiera przykłady z własnych doświadczeń. Można je spisać na karteczkach i udostępnić na tablicy, posegregowane uprzednio tematycznie.

Pytania impulsowe

- Opowiedz, co wiesz o fakenewsach.

- Jakie fakenewsy widziałeś, albo słyszałeś w Internecie?

Zabawa w szukanie fałszu. Kolejny film do wykorzystania: SWR Fakefinder Kids – Fakefinder

Pytania impulsowe

- Jakie są cechy szczególne fakenewsów?

- Po czym je rozpoznajesz? Co możesz zrobić, żeby ustalić, czy coś się zgadza, czy nie?

Ćwiczenie

Niekiedy ktoś opowiada ci jakieś historie, albo rozpowszechnia je w sieci. To ćwiczenie ma pokazać, co może się wydarzyć.  Przypomina ono znaną zabawę w „głuchy telefon”

Jedno dziecko i nauczycielka wychodzą za drzwi. Nauczycielka czyta (wcześniej wymyśloną i zapisaną) krótką historię. Nauczycielka wraca do klasy i wysyła za drzwi innego ucznia, któremu/której osoba za drzwiami powtarza zasłyszaną od nauczycielki historię. Za drzwiami zostaje ten nowy uczeń/uczennica i opowiada historię kolejnej osobie i tak dalej. W ten sposób historia jest opowiadana przez kolejną osobę następnej osobie. Na samym końcu ostatnia osoba opowiada historię przed całą klasą. Ta opowieść jest porównywana z zapisem na kartce nauczycielki. Teraz wszyscy widzą/słyszą, czy na końcu jest to jeszcze ta pierwotna historia.

Pytania impulsowe

- Co się wydarzyło? Jak się zmieniła początkowa treść historii?

- Zbierzcie powody, dlaczego tak się stało.

- Przy jakiego rodzaju informacjach chcesz dokładnie wiedzieć, że coś się zgadza, a przy jakich niekoniecznie? Dlaczego tak jest?

Podpowiedź. W nauczaniu zdalnym można to ćwiczenie przeprowadzić telefonicznie. Nauczycielka przygotuje listę, kto do kogo, w jakiej kolejności dzwoni. Ostatni uczeń telefonuje do nauczycielki. Tak koło się zamknie. Dyskusja podsumowująca na spotkaniu w sieci.

7. Videokonferencja

Uczniowie wymieniają się doświadczeniami na videokonferencji.  Po czym wypełniają Kartę roboczą nr 2. Na zakończenie, pracując w grupach, dyskutują, jakie zasady podczas wideokonferencji powinny – ich daniem – obowiązywać.

Studium przypadku

Uczniowie omawiają poniższą historię, korzystając z pytań impulsowych i dzielę się swoimi doświadczeniami. Zastanawiają się, co można zrobić w tym przypadku.

Historia

Klasa uczestniczy w videokonferencji. Nicola zamieszcza na czacie wredny wpis pod adresem Melissy. Melissa jest roztrzęsiona i nie może się skupić na udziale w videokonferencji. Traci wątek. Dostaje coraz to nowe takie wiadomości od Nicoli.  Nauczycielka zauważa dziwne zachowanie Melissy i wielokrotnie ją upomina. Melissa nie ma jednak odwagi wyjaśnić, co się wydarzyło.    

Pytania impulsowe

- Jak myślisz, jak się czuje Melissa; jak się czuje Nicola?

- Co mogłaby zrobić Melissa?

- Czy przydarzyło ci się coś podobnego, albo o tym słyszałeś? Opowiedz.

- Co możesz zrobić, kiedy zauważysz, że ktoś jest mobbingowany?

Zakończenie

Nasze zasady w sieci

Uczniowie opracowują wspólnie zasady posługiwania się Internetem. Wykorzystują przy tym wiedzę zdobytą podczas przerabiania siedmiu modułów lekcji.

Można te reguły zapisać/wizualizować za pomocą dostępnych im aplikacji.

Można też wykonać plakat i umieścić go na ścianie w klasie.

Karta Robocza nr. 1   Wiadomość

 Anna dostaje na swój smartfon wiadomość:

Hallo,

Ja jestem ………..

Piszę do ciebie, ponieważ……………..

Kiedy dostaniesz tę wiadomość, musisz ją wysłać do kolejnych 10 osób.

Jeśli tego nie zrobisz, to …………………

Anna boi się takich wiadomości. Zastanawia się, co może z nią zrobić.

Zastanów się nad tym. Omówcie ten temat w małych grupach.

- Co może się kryć za takimi wiadomościami?

- Dostajesz takie wiadomości?

- Jak się wtedy czujesz i co robisz?

- Co szczególnego jest w takich wiadomościach?

Napisz, co byś doradził/ła Annie?

…………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………………….

Karta Robocza nr. 2   Videokonferencja

Zastanów się, czy podczas videokonferencji są zasady, których powinni się trzymać wszyscy uczestnicy. Które z tych zasad uważasz za słuszne?

Które z zasad zapisanych w tabelce podzielasz. Postaw przy nich krzyżyk.

Następnie porozmawiajcie o tym w grupach i spróbujcie ustalić wasze własne reguły/zasady.

Rozważcie także dalsze zasady, których nie zapisano w tabelce.

Na podstawie:  Sicherer Umgang mit Handy, Tablet und Co. Kommunikation im Netz,

autorstwa berlińskiej nauczycielki Lebenskunde, Katrin Filler

Tłumaczył i opracował:

Andrzej Wendrychowicz