Czy roboty żyją?

Lekcja etyki z okazji Światowego Dnia Wynalazcy 9. listopada

Z tej okazji warto zwrócić uwagę na wynalazców i ich wkład w rozwój ludzkości. Nie wszystkie wynalazki były od razy sukcesem. Wynalazcy nierzadko musieli pokonywać opór,  niechęć i sceptycyzm otoczenia.  Konrad Zuse w roku 1941 zbudował „Funkcjonalną, sterowaną programem, binarną maszynę liczącą”. Zapewne nie marzył, że 70 lat później komputery opanują omal wszystkie dziedziny życia. Zuse uchodzi za wynalazcę komputera. W latach 80. komputery wkroczyły najpierw do biur. Teraz są  elementem prawie każdego urządzenia domowego (AGD), samochodu, telefonu komórkowego. Miniaturyzacja procesorów sprawiła, że są już omal wszędzie. Współcześni wynalazcy coraz głębiej wnikają w techniki komputerowe i robotykę. Na przykład Japończycy pracują nad robotami okazującymi i reagującymi odpowiednio na emocje użytkowników.  Chodzi o ich zastosowanie w opiece nad ludźmi starymi.

Taki temat lekcji etyki ma na celu uświadomienie uczniom, że techniki komputerowe i robotyka opanowały wszystkie dziedziny naszego życia, ale też żadne maszyny nie mogą funkcjonować zupełnie bez ludzi. Robot nie ma własnych, autonomicznych uczuć i działa tylko zgodnie z umieszczonym w nim oprogramowaniu. Celem lekcji jest też zastanowienie się nad  zaletami i wadami komputeryzacji i robotyzacji.

Cele lekcji

Kompetencje rzeczowe

- uświadomienie sobie, że komputeryzacja i robotyzacja  jest omal wszędzie wokół;

- uświadomienie sobie, że te technologie mają nie tylko zalety, ale i wady;

- wiedza, że technika nie działa sama z siebie, ale tworzą ją ludzie.

Kompetencje personalne

- uświadomienie sobie, że własne potrzeby trzeba też odnosić do kontaktów społecznych; 

- uświadomienie sobie, że komputery i roboty nie zastąpią kontaktów z innymi ludźmi.

Kompetencje rzeczowe

- opracowanie kreatywnych pomysłów dotyczących robotów;

- samodzielna realizacja tych pomysłów.  

Lekcja dla klas 4 - 6

Potrzeba czasowa: 5-6 godzin lekcyjnych

Przebieg lekcji

Wprowadzenie

Komputery i roboty – impulsy fotograficzne 

Moduły

1. Jak by wyglądało życie bez komputerów – zestaw pytań .
2. Co to są roboty? Praca partnerska, składanka zdań.
3. Czy roboty żyją? Praca partnerska w grupach.  
4. Jesteśmy wynalazcami! Wynalezienie własnego robota, praca w grupie, majsterkowanie.

Zakończenie

Wystawa prac wynalazców.  

Wprowadzenie

Komputery i roboty – impulsy fotograficzne 

Nauczycielka przynosi do klasy fotografie, pokazujące najróżniejsze zastosowania komputerów. Na przykład: osoba siedząca przed laptopem, kokpit samolotu, zdjęcie kodu kreskowego, osoba wpatrzona w telefon komórkowy, jakieś urządzenie kuchenne, kasa w supermarkecie etc.  Pyta uczniów:

- co widzicie?

- czy już to wcześniej widzieliście? Do czego to może służyć?

- co te rzeczy/urządzenia mają ze sobą wspólnego?

Moduły

1. Jak by wyglądało życie bez komputerów – zestaw pytań – karta robocza 1.

Dzieci siadają w kręgu. Pośrodku na podłodze leżą kartki z pytaniami. Dobrze byłoby wydrukować je na kolorowych kartkach i włożyć w plastikowe koszulki lub zafoliować.  Pytanie muszą być czytelne (dobrze widoczne wszystkie kartki, duże litery). Uczniowie podnoszą dowolnie wybrane kartki, czytają na głos i odpowiadają.  Wskazane jest wysłuchanie uwag pozostałych uczniów dot. pytania/odpowiedzi. Jeżeli grupa jest liczna, a pytań zbyt mało, można rzucać kostką i kto ma więcej oczek, ten bierze kartkę z pytaniem. 

Odpowiedzi na pytania mają  uświadomić uczniom, w jakich dziedzinach życia są obecne komputery;  jaka jest rola/miejsce komputera w ich własnym życiu; jak by wyglądało życie bez komputerów; czy to są maszyny myślące?   

Pytania impulsowe

- Jak komputery zmieniły życie ludzi w ciągu ostatnich 30 lat?

- Co to w ogóle jest komputer?

- Jak wpływ ma Internet na kontakty z przyjaciółmi?

- W jaki celu działają komputery?

- Co by było, gdyby komputery potrafiły myśleć?

2. Co to są roboty? Praca partnerska; składanka zdań – karta robocza 2.

Roboty buduje się po to, żeby zastąpiły ludzi w nieprzyjemnych, nudnych  czy niebezpiecznych pracach. Także w czynnościach, których ludzie nie są w stanie wykonać, na przykład nurkowanie na duże głębokości. Stąd wzięła się ich nazwa; po czesku „robota” znaczy „praca”. Roboty pojawiły się po raz pierwszy w roku 1921; w sztuce teatralnej czeskiego pisarza, Karela Čapka, widzimy roboty jako niewolników.  

Roboty to sterowane komputerowo maszyny.

Uczniowie nabywają wiedzę za pomocą puzli z fragmentami zdań – karta robocza 2.  Fragmenty zdań są zapisane na osobnych kartkach. Pracując w parach należy złożyć z kartek 5 sensownych zdań. Następnie przeczytać je całej klasie.  Nauczycielka przygotowuje dostateczną liczbę karteczek, żeby wystarczyło dla wszystkich. Najlepiej karti te zafoliować. 

Pytania impulsowe

- Jakie niebezpieczne lub ciężkie prace przychodzą ci do głowy, które mogą wykonać roboty?

- Jakie prace, które ludzi niechętnie wykonują, mogą przejąć roboty?

- Co mają wspólnego komputery i roboty?

- W fabrykach instaluje się roboty zamiast ludzi. Przez to ludzie tracą pracę. Co o tym myślicie? 

3. Czy roboty żyją? Praca partnerska w grupach

Uczniowie dostają na grupę po jednym zestawie kart roboczych nr. 3 do 6.  Pierwsze trzy z tych kart można wydrukować na kolorowych kartkach. Teksty z karty 6 są wycinane przez uczniów i przyporządkowane jednej z trzech poniższych kart:

-   To mogą wszystkie roboty

-   To mogą, być może, tylko niektóre roboty

-   Tego nie może żaden robot; nigdy

Po tym, jak w grupie osiągnięta zostanie jednomyślność, teksty z karty 6 są wklejane do kart 3-5. Następnie prace są prezentowane na forum klasy. Można przeprowadzić dyskusję na temat różnicy zdań.

Pytania impulsowe

1. Czy w każdym przypadku mieliście takie samo zdanie? W których przypadkach tak nie było i dlaczego?
2. Co by było gdyby roboty:

- mogły mieć dzieci;

- mogły kogoś pokochać;

- odczuwały ból   … itd.?

3. Naukowcy chcą zbudować roboty, które będę pokazywać emocje i pomagać ludziom starym. Jak ci się podoba ten pomysł? Uzasadnij swoje zdanie.
4. Czego oczekujesz od przyjaciół? Czy robot może być prawdziwym przyjacielem?
5. Co odróżnia roboty od ludzi?

4. Jesteśmy wynalazcami! Wynalezienie własnego robota, praca w grupie, majsterkowanie

Uczniowie pracują w małych 2-4 osobowych grupach zastanawiają się nad następującym zadaniem:

Wyobraźcie sobie robota, którego jeszcze nie ma, ale który, twoim zdaniem, powinien być wynaleziony         

Zastanówcie się:

- co on powinien potrafić?

- jak musi być w tym celu zbudowany?

- z jakich materiałów ma być zrobiony, żeby spełnił swoje zadania?

- jakie elementy są mu potrzebne: koła, ramiona robocze do spełnienia poszczególnych funkcji itd?

- zróbcie szkice, projekty takich robotów;

- zbudujcie wspólnie model takiego robota.  

Do wykonania robota będę potrzebne różne  materiały:  karton, rolki papieru toaletowego, rożnego rodzaju opakowania, plastelina różnych kolorów, kawałki drutów różnej grubości, sznurki, wełna, wszystko co błyszczy – np. folia aluminiowa, farbki, pędzelki, taśma klejąca, klej i cała masa różnych innych przedmiotów. Wszystko to uczniowie i nauczycielka powinni zbierać przez 1-2 tygodnie i przynosić do szkoły.  

Zakończenie

Wystawa prac wynalazców.  

Prace są wystawione w klasie, albo w innym pomieszczeniu w szkole. Uczniowie wykonują dodatkowo tablice informacyjne, zawierające następujące dane:

- nazwa (imię) robota,

- nazwiska konstruktorów;

- co ten robot potrafi?

Na otwarcie wystawy można zaprosić uczniów z innych klas, nauczycieli, a może także rodziców. Warto to zrobić, jeśli zbudowano klika robotów (przynajmniej 5), a pomysły okazały się interesujące. Konstruktorzy będą na pewno dumni ze swoich dzieł i możliwości opowiedzenia o nich publiczności. Przy okazji warto też pokazać wyniki prac z modułu 3.  

Karta robocza 1.

Zestaw pytań

Co to jest komputer?

Do czego najczęściej używasz komputera?

Czego by w ogóle nie było, gdyby nie było komputerów?

Jak można wykorzystać komputer?

Gdzie wcześniej widzieliście komputery?

Czy komputery są mądrzejsze od ludzi?

Jak bardzo ważny jest – według was – Internet?

Jak duże są komputery?

Czy potrzebujemy komputerów? Dlaczego?

Czy komputery potrafią myśleć?

Karta robocza 2.

Składanka zdań

Słowo robot pochodzi od czeskiego słowa „robota”

i oznacza pracować

Roboty są więc maszynami

które potrafią pracować

One wykonują głównie

prace ciężkie, nudne i niebezpieczne dla ludzi 

Roboty nigdy nie są zmęczone i wyczerpane

i nie potrzebują przerw w pracy

Roboty są maszynami

sterowanymi przez komputery

Karta robocza 3.

To mogą wszystkie roboty

Karta robocza 4.

To mogą, być może, tylko niektóre roboty

Karta robocza 5.

Tego nie może żaden robot, nigdy

Karta robocza 6.

Na podstawie scenariusza lekcji „Leben Roboter?” autorstwa berlińskiej nauczycielki Lebenskunde (etyki humanistycznej)  Katrin Filler

Tłumaczył i opracował: Andrzej Wendrychowicz