Kontynuujemy publikacje opisów gier/zabaw przydatnych na lekcjach etyki. Wyłącznie dla uproszczenia stosujemy głównie termin „zabawa”, także w odniesieniu do opisów gier, oraz zamiennie termin „gracz” lub „uczestnik zabawy”. Także dla uproszczenia stosujemy tylko formę „nauczycielka”.
W celu lepszej identyfikacji i szybszego odnalezienia danej zabawy/gry są one numerowane w sposób narastający.
Tytułem wprowadzenia w temat zastosowania gier i zbaw na lekcjach etyki bardzo prosimy przeczytać opublikowany wcześniej tekst:
http://www.etykawszkole.pl/baza-wiedzy-/materiay-edukacyjne/275-gry-i-zabawy-na-lekcjach-etyki

TEMAT: DYSKRYMINOWANIE I FAWORYZOWANIE

Słowo dyskryminacja może tylko oznaczać różnicowanie. Jednak w powszechnym odbiorze wiążemy go z gorszą oceną kogoś. Ktoś taki nie tylko jest inny, ale na podstawie takiej oceny gorzej traktowany. Także przy podjętym tu temacie takie wartości jak: równość, równowartość oraz wyjątkowość grają ważną rolę. Chodzi tu także o budowanie respektu dla innych oraz uznawanie opinii niezgodnych z naszymi. Zabawa ma także na celu rozwinięcie i pogłębienie światopoglądowych aspektów odczuwania i doświadczania oraz ma uświadomić uczestnikom, jak się czuje ktoś, kto jest traktowany lepiej lub gorzej od innych.

Zabawa 27 – osobliwe krzesła

Cele zabawy
- Uczestnicy pojmują, co znaczy nie dostać uczciwej szansy.
- Uczestnicy pojmują, jak to jest należeć do faworyzowanych.
- Uczestnicy mają możliwość wskazania przykładów dyskryminowania i faworyzowania we własnym otoczeniu.
- Uczestnicy rozwijają swoje zdolności doświadczania i odczuwania w zakresie wykluczania innych oraz poznają własne reakcje na takie przypadki.

Przebieg zabawy

Ustawiamy podwójny rząd krzeseł na środku klasy. Troje uczestników i trzy krzesła są oznaczone opaskami. Jak w znanej zabawie uczestnicy biegają wokół krzeseł, dopóki gra muzyka. Kiedy przestaje grać, każdy musi jak najszybciej znaleźć dla siebie miejsce. Kto nie znajdzie, odpada. W następnej rundzie nauczycielka zabiera jedno krzesło, ale nie może to być krzesło z opaską. Ale w tej znanej dość powszechnie zabawie obowiązuje dodatkowa zasada: osoby z opaskami mogą zająć tylko krzesła także oznaczone opaskami. Pozostali mogą siadać, gdzie chcą. Uczestnicy oznaczeni opaskami dość szybko dostrzegają, że ta dodatkowa zasada jest niesprawiedliwa i tracą ochotę do dalszej zabawy. W tym momencie należy zabawę przerwać.

Pytania refleksyjne
- Jak wam się podoba ta zabawa?
- Jak odebrali zabawę uczestnicy z opaskami?
- Co pomyślałeś, kiedy zauważyłeś, że zasady tej zabawy są niesprawiedliwe?
- Co wtedy zrobiłeś?
- Czy zdarzyło ci się, że ktoś był faworyzowany w stosunku do ciebie?
- Czy byłeś kiedyś faworyzowany? Jak się wtedy czułeś ?
- Co wtedy zrobiłeś i co zrobili inni?

Inny wariant tej zabawy

Krzeseł ubywa w każdej rundzie, ale uczestnicy mogą także siadać sobie na kolanach, na oparciach krzeseł, bądź wymyślać inne sposoby. Zabawa zostaje przerwana, kiedy stanie się niebezpieczna dla uczestników. Korzyści z tego wariantu: wspomaganie się, poczucie wspólnoty i współodpowiedzialności za bezpieczeństwo innych.

Pytania refleksyjne
- Który z wariantów tej zabawy bardziej ci się podobał?
- Czego się przy obu zabawach nauczyłeś?
- Czy zdarzyło ci się, że inni starali się, żebyś ty także mógł w czymś uczestniczyć?
- Czy kiedyś także ty wciągnąłeś kogoś do jakiegoś wydarzenia?

Uwagi

Przy pierwszym wariancie zabawy tylko nauczycielka odejmuje po jednym krześle. Niezadowolenie, a nawet złość uczestników zabawy jest skierowana nie przeciwko faworyzowanym osobom, ale przeciwko nauczycielce, że ustaliła niesprawiedliwe reguły zabawy. Nauczycielka powinna to potwierdzić i potrafić negatywne emocje, powstałe przy pierwszym wariancie zabawy, skierować na pozytywne tory. Dlatego należy przeprowadzić drugi wariant zabawy na tej samej lekcji. Drugi wariant może wywołać zażenowanie i zahamowania z powodu bliskiego kontaktu fizycznego: siadać komuś na kolanach lub wziąć kogoś na kolana. Klasa może się przy tym różnie zachować. Nauczycielka powinna uważnie obserwować uczestników i reagować.

Zabawa 28 – ty nie możesz wziąć udziału

Cele zabawy
- Uczestnicy odczuwają na własnej skórze, jak to jest być wykluczonym.
- Uczestnicy dowiadują się, jak to jest należeć do grupy, która nastawia się przeciwko innym.
- Uczestnicy mogą wyrazić, jak się czuli, kiedy oni sami lub ktoś inny w grupie został potraktowany niesprawiedliwie.
- Uczestnicy zauważają związek między sytuacją powstałą podczas zabawy i prawdziwymi wydarzeniami, kiedy ktoś został potraktowany niesprawiedliwie.
- Uczestnicy doświadczają, że można zaangażować się we własnej sprawie i w egzekwowanie własnego prawa.
- Uczestnicy zapoznają się z mechanizmami włączenia lub odtrącenia kogoś z grupy oraz ze skutkami takiej sytuacji.

Przebieg zabawy

Nauczycielka prosi trzy osoby o opuszczenie klasy i wyjaśnia, że to jest element zabawy, którą się teraz rozpoczyna. Następnie informuje wszystkich uczestników, że będą się bawić w „głuchy telefon”. Należy przy tam całkowicie zignorować troje uczestników, którzy po kolei będą zapraszani z powrotem do klasy. Grupa siada ciasno w kręgu i zaczyna szeptać sobie do uszu. Troje wpuszczanych po kolei do klasy, w pewnych odstępach czasu, uczestników jest przy tym całkowicie ignorowanych. Po pewnym czasie nauczycielka pyta wykluczone dzieci: „Co teraz zrobiliśmy z wami?” Cała klasa rozmawia o odczuciach wykluczonych uczestników. Nauczycielka pyta uczniów, jak się poczuli, kiedy wzięli świadomy udział w wykluczeniu z grupy innych uczestników zabawy? – wśród nich byli może także ich najlepsi przyjaciele. Zabawa jest dość mocna emocjonalnie i dlatego nauczycielka nie może wyprosić z klasy zbyt wrażliwych emocjonalnie dzieci. Zabawa jest przydatna w pokazaniu, co się czuje, kiedy jest się wykluczonym z grupy.
Inny wariant tej zabawy
Grupa tworzy bardzo ciasny krąg. Jeden z uczestników pozostaje na zewnątrz kręgu i usiłuje „wywalczyć” sobie miejsce w kręgu. Nauczycielka upomina, żeby nie stosować przy tym przemocy.

Pytania refleksyjne
- Jak się poczułeś, kiedy zauważyłeś, że nie możesz wziąć udziału w zabawie?
- Jak to było, kiedy zostały wykluczone trzy osoby? Czy wtedy wspieraliście się (wykluczeni) wzajemnie? Jeśli tak, na czym to polegało? Jeśli nie, to z jakich powodów?
- Czy byłeś kiedyś wykluczony, albo poddany mobbingowi?
- Jak się czułeś, kiedyś musiałeś walczyć o miejsc w kręgu?
- Jak się czuli uczestnicy w kręgu, kiedy musieli kogoś wykluczyć?
- Co robisz, albo co chciałbyś zrobić, kiedy ktoś jest wykluczony?

Uwaga

Ta zabawa jest dość konfrontacyjna. Nauczycielka musi starannie rozważyć, kogo poprosić o opuszczenie klasy. Musi się także zastanowić, czy w ogóle ta zabawa może być przeprowadzona w danej klasie. Może być tak, że zabawa jeszcze pogłębi istniejące już w klasie podziały i wykluczenia. Drugi wariant tej zabawy daje osobie wykluczonej możliwość zmiany swojej sytuacji, czyli dostania się do kręgu.

Źródło:
Wszystkie opisy gier i zabaw są autorstwa zmarłej w roku 2010 holenderskiej nauczycielki i popularyzatorki etyki humanistycznej, Tryntsje de Groot. Opracowała ona wspaniały podręcznik dla nauczycieli o zastosowaniu gier i zabaw do nauczania etyki pt. Praktijkboek Zin in Spel!? Książkę przetłumaczyła na język niemiecki Ulrike Dausel, a wydał ją Humanistyczny Związek Niemiec (HVD).

Tłumaczenie i opracowanie
Andrzej Wendrychowicz