Scenariusz: 10. grudnia - Dzień Praw Człowieka

Autorki: Katrin Schaar, Katja Schäfer, berlińskie nauczycielki Lebenskunde

W dniu 10 grudnia obchodzimy Światowy Dzień Praw Człowieka. Pamiętajmy o tym dniu, chociaż trwa już na dobre świąteczno-noworoczna gorączka zakupów. Dzień ten został ustanowiony w roku 1950 na pamiątkę i dla uczczenia, uchwalonej w dniu 10 grudnia 1948 roku przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka Szczególnie teraz, w obliczu tak wielu konfliktów na świecie i brutalnych zamachów terrorystycznych w Paryżu powinniśmy uroczyście obchodzić ten dzień wraz z naszymi uczniami, tłumacząc im ogromne znaczenie Deklaracji i sformułowanych w niej uniwersalnych prawach człowieka. Powinni on wiedzieć, że wszyscy ludzie przychodzą na świat z równymi prawami, opowiedzmy im o przysługującym ludziom niezbywalnych prawach i fundamentalnych wolnościach.

Uznanie powszechnych praw człowieka jest wynikiem długich politycznych sporów w duchu oświecenia. Z humanistycznej perspektywy jest to kluczowy problem. Ludzie porozumieli się, jak chcą ze sobą współżyć na świecie. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka została podpisana przez 150 państw z całego świata. Temat praw człowieka powinien być jednym z najważniejszych tematów lekcji etyki, do którego należy systematycznie powracać. Zawarty tu materiał nie jest szczegółowym, wyczerpującym opracowaniem tematu lecz propozycją, jak w przystępny sposób przybliżyć uczniom postanowienia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka

W Internecie można znaleźć mnóstwo materiałów na ten temat. Dodatkowo polecamy doskonałe, adresowaną do młodzieży strony: Human Rights Education: Part three, younger children: http://www.hrea.org/erc/Library/First_Steps/part3_eng.html

-http://www2.amnesty.de/

Scenariusz jest przeznaczony dla uczniów od 4 klasy wzwyż

Cele lekcji

Uczniowie:

- dowiadują się o istnieniu powszechnych praw człowieka i jakie to są prawa;

- dowiadują się, w jakim dokumencie prawa te są zawarte;

- mają okazję wgłębić się w istotę praw człowieka;

- mogą odnieść prawa człowieka bezpośrednio do siebie;

- potrafią określić sytuacje, w których prawa człowieka są łamane.

Przebieg lekcji

Wprowadzenie

Poszukiwanie i znajdowanie praw człowieka

Rozpracowanie tematu

Informacje

Dyskusja nad pytaniami impulsowymi, dylematy

Pogłębienie tematu

Rysowanie pojęć , graficzne przedstawianie praw człowieka

Zakończenie

Dyskusja podsumowująca lekcję

Potrzebne materiały

- wybrane prawa człowieka wydrukowane na kartonikach (ewentualnie laminowane w folii)

- plakat,

- papier,

- kredki

Załączniki

- pojedyncze artykuły z Deklaracji Praw Człowieka do wydrukowanie na kartonikach;

- streszczenie Deklaracji Praw Człowieka;

- pełny tekst Deklaracji Praw Człowieka.

Wprowadzenie

Ukrycie i odszukanie praw człowieka

Wydrukowane dużymi czcionkami na odrębnych kartonikach (i ewentualnie laminowane w folię) skrótowe brzmienia artykułów Konwencji Praw Człowieka (załącznik 1) chowamy w różnych miejscach w klasie przed przyjściem uczniów na lekcję.

Rozpoczynając lekcję informujemy uczniów, że w kasie są ukryte niezwykle cenne rzeczy opisane na kartonikach. Dzieci rozpoczynają poszukiwania. Kiedy ktoś odnajdzie ukryty dokument, robimy przerwę i znalazca odczytuje wypisany tam artykuł Konwencji. Dzieci zatrzymują znalezione dokumenty i zapoznają się z treścią danego artykułu. Nauczycielka informuje, że do każdego z tych dokumentów wrócimy w trakcie lekcji. Kiedy wszystkie kartoniki zostaną odnalezione, uczniowie wracają na swoje miejsca.

Wskazówki dotyczące wprowadzenia:

W załączniku 1 są zawarte skrótowe sformułowania wszystkich artykułów z Konwencji Praw Człowieka. Wskazane jest dokonanie pewnej selekcji, gdyż nie wszystkie artykuły będą zrozumiałe dla młodszych dzieci. Proponujemy wybrać kartki z następującymi artykułami:

1, 2, 3, 4, 5, 7 , 12, 17, 18, 19, 24, 26, ewentualnie także 10, 19.

O tym pomyśle także tutaj: Human Rights Education Association: Human Rights Education: Part three, younger children: http://www.hrea.org/erc/Library/First_Steps/part3_eng.html

Informacje wprowadzające

- 10 grudnia obchodzimy światowy dzień Praw Człowieka;

- w dniu 10.12.1948 roku Zgromadzenie Ogólne ONZ uchwaliło Powszechną Deklarację Praw Człowieka,

- ONZ, czyli Organizacja Narodów Zjednoczonych skupia 192 kraje z całego świata. Do jej najważniejszych zadań należy utrzymanie pokoju na świecie i ochrona praw człowieka;

- w dniu 10 grudnia 1950 roku ustanowiono Światowy Dzień Praw Człowieka;

- ale czym w ogóle są prawa człowieka? Z okazji tego święta zajmiemy się tematem praw człowieka oraz zastanowimy się, jakie one mają znaczenie dla każdego z nas.    

Dyskusja

Zostają omówione poszczególne artykuły Konwencji w celu wyjaśnienia, o czym one stanowią. Przykładowe pytania odnoszące się do wypisanych na kartonikach i odnalezionych przez uczniów artykułów:

Artykuł 1. Czy każdy człowiek jest tak samo równy? Czy wszyscy ludzie mają takie same prawa? Co o tym myślicie? Dlaczego nazywamy to „Prawami Człowieka”? Co by było,

gdyby nie wszyscy ludzie mieli równe prawa?

Artykuł 2. Czy każdy człowiek ma prawo do równego traktowania?

Artykuł 3. Czy można kogoś zranić?

Artykuł 5 i 7. Co się dzieje z mordercami?

Artykuł 12. Dlaczego należy chronić życie prywatne?

Wskazane jest przy omawianiu poszczególnych artykułów odnosić się do świata i doświadczeń uczniów.

Studium przypadku

Na zakończenie omawiania artykułów Konwencji można je odnieść do potencjalnych sytuacji, w jakich mogą się znaleźć uczniowie. W podanych przykładach pokazano, że niektóre artykuły konwencji mogą się wydać uczniom nawzajem sprzeczne.

Własność (art. 17) – standard życia (art. 25)

Marcel przechwala się swoim drogim wiecznym piórem. Eryce niezwykle podoba się to pióro. Eryka wie, że Marcel dostanie od rodziców nowe pióro, jeśli to gdzieś zginie. Jej rodzice nie mają tyle pieniędzy, żeby jej to kupić i dlatego Eryka kradnie Marcelowi pióro. Marcel bezskutecznie szuka pióra i jest bardzo zmartwiony. Spodziewa się z powodu utraty tak wartościowego pióra wielkiej awantury od rodziców.

Praktyki religijne (art. 18) – równość ludzi (artykuły 1 i 2) – wolność poglądów (art. 19)

Emina nosi chustę także w szkole. Dziewczynka urodziła się w Berlinie, jej rodzice są Turkami, a noszenie chusty przez dziewczęta i kobiety nakazuje ich religia. Emina nie może także iść na naukę pływania na basen, bo chłopcy nie mogą jej zobaczyć w kostiumie kąpielowym. Jej najlepsza przyjaciółka, Carolina, tak wypowiada się na ten temat: „To nie jest dobre. Po pierwsze ona pod tą swoją chustą musi się mocno pocić, po drugie przecież wszyscy jesteśmy ludźmi, niezależenie, czy jesteśmy chłopcami, czy dziewczętami. Młodzi chłopcy, Turcy, nie muszą nosić chusty i mogą chodzić z innymi na basen. Po trzecie, to przecież nie ma żadnego Boga”    

Pogłębienie tematu

Rysowanie pojęć, graficzne przedstawianie praw człowieka

Ta część lekcji polega na rysunkowym przedstawieniu poszczególnych artykułów Deklaracji Praw Człowieka. Dla ułatwienia zadania wskazane jest naklejenie poszczególnych artykułów na plakatach, albo rozdanie uczniom streszczenia Deklaracji Praw Człowieka (załącznik 2.)

Proponujemy kilka wariantów tego zadania. Wyniki prac można wykorzystać do wykonania wielkiej gazetki ściennej na temat praw człowieka

Wariant 1

Utworzyć 3-4-osobowe grupy. Każda z grup wyznacza swojego rysownika. Rysownicy podchodzą do nauczycielki, która wskazuje im jeden z artykułów Deklaracji spośród zaproponowanych we wprowadzeniu do lekcji. Rysownicy wracają do swoich grup i przedstawiają graficznie dany artykuł, korzystając z rad i podpowiedzi członków grupy. Po wykonaniu zdania rysunki są omawiane na forum całej klasy.

Wariant 2

Uczniowie wierzący w soje zdolności graficzne wybierają sobie jakiś artykuł Deklaracji i rysują go na kartce formatu A3, przypiętej do tablicy. Pozostali uczniowie doradzają rysownikowi.

Wariant 3

Tworzy się kilka dowolnej wielkości grup. Każda otrzymuje trzy artykuły Deklaracji, z których wybiera sobie jeden i wykonuje jego graficzną wersję.

Zakończenie

Dyskusja podsumowująca lekcję  

Podczas dyskusji uczniowie wypowiadają się, co myślą na temat praw człowieka. Nauczycielka pyta: jakie przykłady z waszego życia codziennego przychodzą wam na myśl, świadczące o nieprzestrzeganiu praw człowieka (na przykład bicie, kradzieże, niesłuszna kara ze strony nauczyciela, wyśmiewanie kolegów)?  

Na zakończenie dyskusji warto pokazać naruszanie praw człowieka w różnych krajach na świecie.

- Na przykład w wielu krajach nawet małe dzieci muszą pracować zarobkowo. Zatrudnia się je w kopalniach, szyją odzież etc. Za swoją pracę dostają bardzo małe wynagrodzenie. Zmuszane do pracy, nie nogą chodzić do szkoły.

- W wielu krajach ludzie nie mają swobodnego dostępu do informacji, także w Internecie - na przykład w Chinach blokowane są wyszukiwarki internetowe. Są kraje, gdzie nie można mieć własnego zdania w sprawach politycznych; podsłuchuje się rozmowy telefoniczne.

- Są kraje, w których kamienuje się kobietę za przyjaźń z mężczyzną, nie będącym jej mężem.

- W niektórych krajach ludzie są prześladowani za wyznawanie innej religii (Pakistan).

Możliwość pogłębienia tematu

Wykonanie gazetki ściennej, pokazującej naruszanie praw człowieka w życiu codziennym i/lub   w innych krajach.

Załącznik 1

Skrótowe brzmienie artykułów Deklaracji Praw Człowieka do wydrukowania na kartonikach

Wszyscy ludzie są wolni i równi w swej godności i w swych prawach. Powinni się nawzajem traktować po bratersku (Artykuł 1.)

Każdy człowiek korzysta z wszystkich praw i wolności bez względu na różnice rasy, koloru skóry, płci, języka, religii, poglądów politycznych; niezależnie czy jest biedny, czy bogaty (Artykuł 2)

Każdy ma prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa (Artykuł 3.)

Nikt nie może być przetrzymywany w niewoli (Artykuł 4.)

Nikogo nie można torturować, nieludzko traktować i karać (Artykuł 5.)

Każdy może wszędzie korzystać ze swoich praw (Artykuł 6.)

Wszyscy ludzie są równi wobec prawa (Artykuł 7.)

Każdy ma prawo do adwokata i ochrony prawnej (Artykuł 8.)

Nikt nie może być bez powodu aresztowany lub wygnany z kraju (Artykuł 9.)

Każdy ma prawo do sprawiedliwego procesu sądowego (Artykuł 10.)

Nikt nie może być uznany za winnego bez dowodu winy (Artykuł 11.)

Każdy ma prawo do ochrony jego życia prywatnego, jego rodziny, jego mieszkania i jego korespondencji pocztowej (Artykuł 12.)

Każdy człowiek ma prawo swobodnego poruszania się w granicach

każdego państwa, do opuszczania i powrotu do swojego kraju (Artykuł 13.)

Każdy w razie prześladowania ma prawo ubiegać się i uzyskać azyl w innym kraju, jeśli nie popełnił przestępstwa (Artykuł 14.)

Każdy ma prawo do posiadania obywatelstwa (Artykuł 15.)

Każdy ma prawo do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny. Nie można nikogo zmuszać do małżeństwa (Artykuł 16.)

Każdy ma prawo do posiadania własności, której nie może być pozbawiony (Artykuł 17.)

Każdy ma prawo do wolności myśli, sumienia i religii (Artykuł 18.)

Każdy człowiek ma prawo do wolności poglądów i swobodnego ich wyrażania; prawo to obejmuje swobodę poszukiwania i rozpowszechniania informacji (Artykuł 19)

Każdy człowiek ma prawo do pokojowego gromadzenia się i zrzeszania.

(Artykuł 20.)

Każdy ma prawo do współdecydowania i udziału w sprawach publicznych. Ma prawo wybierać i być wybieranym w wyborach (Artykuł 21.)

Każdy ma prawo do zabezpieczenia społecznego (Artykuł 22.)

Każdy człowiek ma prawo do pracy i do wyboru zatrudnienia (Artykuł 23.)

Każdy ma prawo do wypoczynku, czasu wolnego i płatnego urlopu (Artykuł 24.)

Każdy ma prawo do stosownego poziomu życia, ubrania, jedzenia i opieki medycznej (Artykuł 25.)

Każdy ma prawo do oświaty (Artykuł 26.)

Każdy ma prawo do udziału w życiu kulturalnym (Artykuł 27.)

Każdy ma prawo do porządku społecznego i międzynarodowego, w którym prawa człowieka mogą być realizowane (Artykuł 28.)

Każdy ma obowiązki wobec społeczności. Prawa jednostki nie mogą ograniczać prawa innych osób i społeczeństwa demokratycznego (Artykuł 29.)

Żadnego z postanowień Deklaracji nie można rozumieć, że jakaś osoba lub grupa może obalić prawa człowieka (Artykuł 30.)

Załącznik 2

Spis treści artykułów Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka

Artykuł 1: Prawo do godności, wolności, równości i solidarności

Artykuł 2: Ochrona przed dyskryminacją

Artykuł 3: Prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa osoby

Artykuł 4: Zakaz niewolnictwa

Artykuł 5: Zakaz tortur

Artykuł 6: Uznanie osobowości prawnej

Artykuł 7: Równość wobec prawa

Artykuł 8: Prawo do ochrony prawnej

Artykuł 9: Ochrona przed aresztowaniem i wydaleniem

Artykuł 10: Prawo do sprawiedliwego procesu

Artykuł 11: Gwarancja domniemania niewinności

Artykuł 12: Ochrona życia prywatnego

Artykuł 13: Prawo wyboru zawodu

Artykuł 14: Prawo do azylu

Artykuł 15: Prawo do obywatelstwa

Artykuł 16: Prawo do małżeństwa i rodziny

Artykuł 17: Prawo do własności

Artykuł 18: Wolność myśli, sumienia i wyznania

Artykuł 19: Wolność poglądów i informacji

Artykuł 20: Wolność zgromadzeń i zrzeszania się

Artykuł 21: Czynne i bierne prawo wyborcze

Artykuł 22: Prawo do zabezpieczenia społecznego

Artykuł 23: Prawo do pracy i członkostwa w związkach zawodowych

Artykuł 24: Prawo do odpoczynku i czasu wolnego

Artykuł 25: Prawo do godnych warunków życia

Artykuł 26: Prawo do oświaty

Artykuł 27: Prawo do udziału w życiu kulturalnym wspólnoty

Artykuł 28: Prawo do porządku społecznego i międzynarodowego, w którym prawa człowieka mogą być realizowane

Artykuł 29: Obowiązki jednostki wobec innych i wobec wspólnoty

Artykuł 30: Przepisy wykonawcze

Załącznik 3

POWSZECHNA DEKLARACJA PRAW CZŁOWIEKA

(Przyjęta i proklamowana rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ 217 A (III) w dniu                       10 grudnia 1948 r.)

Wstęp

Zważywszy, że uznanie przyrodzonej godności oraz równych i niezbywalnych praw wszystkich członków wspólnoty ludzkiej jest podstawą wolności, sprawiedliwości i pokoju na świecie;

Zważywszy, że brak poszanowania i pogarda dla praw człowieka doprowadziły do aktów barbarzyństwa, które wstrząsnęły sumieniem ludzkości, a nadejście świata, w którym ludzie będą korzystać z wolności słowa i przekonań oraz wolności od strachu i niedostatku, ogłoszono jako najwznioślejszy cel człowieka;

Zważywszy, że jest istotne, aby prawa człowieka były chronione przez przepisy prawa, tak, aby człowiek nie musiał, doprowadzony do ostateczności, uciekać się do buntu przeciw tyranii i uciskowi; zważywszy, że jest istotne popieranie rozwoju przyjaznych stosunków między narodami; zważywszy, że ludy Narodów Zjednoczonych potwierdziły w Karcie swą wiarę w podstawowe prawa człowieka, w godność i wartość osoby ludzkiej i w równe prawa mężczyzn i kobiet oraz dały wyraz swej stanowczej woli popierania postępu społecznego i polepszania warunków życia w większej wolności;

Zważywszy, że Państwa Członkowskie zobowiązały się we współpracy z Narodami Zjednoczonymi do zapewnienia powszechnego poszanowania i przestrzegania praw człowieka oraz podstawowych wolności;

Zważywszy, że jednakowe pojmowanie tych praw i wolności ma ogromne znaczenie dla pełnej realizacji tego zobowiązania;

Zgromadzenie Ogólne ogłasza uroczyście niniejszą Powszechna Deklarację Praw Człowieka jako wspólny cel dla wszystkich ludów i narodów, aby każda jednostka i każdy organ społeczeństwa, zachowując stale w pamięci niniejszą Deklarację, dążyły poprzez nauczanie i wychowanie do coraz pełniejszego poszanowania tych praw i wolności, i aby zapewniły poprzez stopniowe kroki o zasięgu krajowym i międzynarodowym ich powszechne i skuteczne uznanie i poszanowanie, zarówno wśród ludów samych państw członkowskich, jak i wśród ludów terytoriów pod ich jurysdykcją.

Artykuł 1

Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi w swej godności i w swych prawach. Są oni obdarzeni rozumem i sumieniem i powinni postępować wobec innych w duchu braterstwa.

Artykuł 2

Każdy człowiek jest uprawniony do korzystania z wszystkich praw i wolności wyłożonych w niniejszej Deklaracji, bez względu na różnice rasy, koloru skóry, płci, języka, religii, poglądów politycznych lub innych przekonań, narodowości, pochodzenia społecznego, majątku, urodzenia lub jakiekolwiek inne różnice.

Nie wolno ponadto czynić żadnej różnicy w zależności od sytuacji politycznej, prawnej lub międzynarodowej kraju lub obszaru, do którego dana osoba przynależy, bez względu na to, czy jest on niepodległy, powierniczy, autonomiczny lub poddany innym ograniczeniom suwerenności.

Artykuł 3

Każdy człowiek ma prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa swojej osoby.

Artykuł 4

Nikt nie może pozostawać w stanie niewolnictwa lub służebności; niewolnictwo i handel niewolnikami we wszystkich formach będą zakazane.

Artykuł 5

Nikt nie może być poddany torturom lub okrutnemu, nieludzkiemu albo upokarzającemu traktowaniu lub karaniu.

Artykuł 6

Każdy człowiek ma prawo do tego, by wszędzie uznawano jego osobowość prawną.

Artykuł 7

Wszyscy są równi wobec prawa i są uprawnieni, bez jakiejkolwiek dyskryminacji, do jednakowej ochrony prawnej. Wszyscy są uprawnieni do jednakowej ochrony przed jakąkolwiek dyskryminacją, będącą pogwałceniem niniejszej Deklaracji, i przed jakimkolwiek podżeganiem do takiej dyskryminacji.

Artykuł 8

Każdy człowiek ma prawo do skutecznego odwołania się do kompetentnych sądów krajowych przeciw czynom stanowiącym pogwałcenie podstawowych praw przyznawanych mu przez konstytucję lub przez prawo.

Artykuł 9

Nikt nie może być poddany arbitralnemu zatrzymaniu i aresztowaniu lub wygnaniu z kraju.

Artykuł 10

Każdy człowiek przy rozstrzyganiu o jego prawach i zobowiązaniach lub o skierowaniu przeciwko niemu oskarżenia o przestępstwo jest uprawniony na warunkach całkowitej równości do sprawiedliwego i publicznego wysłuchania przez niezależny i bezstronny sąd.

Artykuł 11

1. Każdy człowiek oskarżony o popełnienie przestępstwa ma prawo, aby uznawano go za niewinnego dopóty, dopóki wina nie zostanie udowodniona mu zgodnie z prawem podczas publicznego procesu, w którym miał wszystkie gwarancje konieczne do swojej obrony.
2. Nikt nie może być uznany za winnego popełnienia jakiegokolwiek przestępstwa na skutek działania lub zaniechania, które według prawa krajowego lub międzynarodowego nie stanowiło przestępstwa w chwili tego działania lub zaniechania. Nie wolno także wymierzać kary cięższej niż ta, która była stosowana w chwili popełnienia przestępstwa.

Artykuł 12

Nikt nie może być poddany arbitralnemu ingerowaniu w jego życie prywatne, rodzinne, domowe lub korespondencję ani też atakom na jego honor i dobre imię. Każdy człowiek ma prawo do ochrony prawnej przeciwko takim ingerencjom i atakom.

Artykuł 13

1. Każdy człowiek ma prawo swobodnego poruszania się i wyboru miejsca zamieszkania w granicach każdego państwa.
2. Każdy człowiek ma prawo do opuszczania jakiegokolwiek kraju, łącznie ze swym własnym, i do powrotu do swojego kraju.

Artykuł 14

1. Każdy człowiek w razie prześladowania ma prawo ubiegać się o azyl i korzystać z niego w innych krajach.
2. Nie można powoływać się na to prawo w przypadku ścigania wszczętego rzeczywiście z powodu popełnienia przestępstwa niepolitycznego lub czynu sprzecznego z celami i zasadami Organizacji Narodów Zjednoczonych.

Artykuł 15

1. Każdy człowiek ma prawo do posiadania obywatelstwa.
2. Nikt nie może być arbitralnie pozbawiony swojego obywatelstwa ani też nikomu nie może być odmówione prawo do zmiany obywatelstwa.

Artykuł 16

1. Mężczyźni i kobiety, bez względu na różnice rasy, narodowości lub religii, mają prawo po osiągnięciu pełnoletniości do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny. Przysługują im równe prawa w odniesieniu do zawierania małżeństwa, podczas jego trwania i po jego rozwiązaniu.

     małżonków.

Artykuł 17

1. Każdy człowiek, zarówno sam, jak i wespół z innymi, ma prawo do posiadania własności.
2. Nikt nie może być arbitralnie pozbawiony swojej własności.

Artykuł 18

Każdy człowiek ma prawo do wolności myśli, sumienia i religii; prawo to obejmuje wolność zmiany religii lub wiary oraz wolność głoszenia swej religii lub wiary, bądź indywidualnie, bądź wespół z innymi ludźmi, publicznie lub prywatnie poprzez nauczanie, praktykowanie, uprawianie kultu i praktyk religijnych.

Artykuł 19

Każdy człowiek ma prawo do wolności poglądów i swobodnego ich wyrażania; prawo to obejmuje swobodę posiadania niezależnych poglądów, poszukiwania, otrzymywania i rozpowszechniania informacji i idei wszelkimi środkami, bez względu na granice.

Artykuł 20

1. Każdy człowiek ma prawo do wolności pokojowego zgromadzania się i zrzeszania.
2. Nikogo nie można zmuszać, aby należał do jakiegoś zrzeszenia.

Artykuł 21

1. Każdy człowiek ma prawo do uczestniczenia w rządzeniu swym krajem bezpośrednio lub przez swobodnie wybranych przedstawicieli.
2. Każdy człowiek ma prawo równego dostępu do służby publicznej w swym kraju.
3. Wola ludu będzie podstawą władzy rządu; wola ta będzie wyrażona w okresowo przeprowadzonych i rzetelnych wyborach, które powinny być powszechne i równe oraz przeprowadzone w tajnym głosowaniu lub innej zapewniającej wolne głosowanie procedurze.

 Artykuł 22

Każdy człowiek jako członek społeczeństwa ma prawo do zabezpieczenia społecznego i jest upoważniony, dzięki wysiłkowi narodowemu i współpracy międzynarodowej oraz stosownie do organizacji i zasobów danego państwa, do korzystania z praw ekonomicznych, socjalnych i kulturalnych, nieodzownych dla jego godności i swobodnego rozwoju swojej osobowości.

 Artykuł 23

1. Każdy człowiek ma prawo do pracy, do swobodnego wyboru zatrudnienia, do sprawiedliwych i zadowalających warunków pracy i do ochrony przed bezrobociem.
2. Każdy człowiek, bez żadnej dyskryminacji, ma prawo do równej płacy za równą pracę.
3. Każdy pracujący ma prawo do odpowiedniego zadowalającego wynagrodzenia, zapewniającego jemu i jego rodzinie egzystencję odpowiadającą godności ludzkiej i uzupełnianego w razie potrzeby innymi środkami pomocy społecznej.
4. Każdy człowiek ma prawo do tworzenia związków zawodowych i do przystępowania do związków zawodowych dla ochrony swych interesów.

 Artykuł 24

Każdy człowiek ma prawo do urlopu i wypoczynku, włączając w to rozsądne ograniczenie godzin pracy i okresowe płatne urlopy.

Artykuł 25

1. Każdy człowiek ma prawo do poziomu życia zapewniającego zdrowie i dobrobyt jemu i jego rodzinie włączając w to wyżywienie, odzież, mieszkanie, opiekę lekarską i niezbędne świadczenia socjalne oraz prawo do zabezpieczenia na wypadek bezrobocia, choroby, niezdolności do pracy, wdowieństwa, starości lub utraty środków do życia w sposób od niego niezależny.
2. Macierzyństwo i dzieciństwo upoważniają do specjalnej opieki i pomocy. Wszystkie dzieci zarówno małżeńskie, jak i pozamałżeńskie będą korzystać z jednakowej pomocy społecznej.

 Artykuł 26

1. Każdy człowiek ma prawo do oświaty. Oświata będzie bezpłatna, przynajmniej na poziomie podstawowym. Oświata w zakresie podstawowym będzie obowiązkowa. Oświatę w zakresie technicznym i zawodowym należy uczynić powszechnie dostępną, a oświata na poziomie wyższym powinna być równie dostępna dla wszystkich zależnie od zalet osobistych.
2. Celem oświaty będzie pełny rozwój osobowości ludzkiej i ugruntowanie poszanowania dla praw człowieka i podstawowych wolności. Będzie ona krzewić zrozumienie, tolerancję i przyjaźń między wszystkimi narodami, grupami rasowymi lub religijnymi; popierać działalność Organizacji Narodów Zjednoczonych zmierzającą do utrzymania pokoju.
3. Rodzice mają prawo pierwszeństwa w wyborze rodzaju nauczania, które ma być dane ich dzieciom.

   Artykuł 27

1. Każdy człowiek ma prawo do swobodnego uczestniczenia w życiu kulturalnym społeczeństwa, do korzystania ze sztuki, do uczestniczenia w postępie nauki i korzystania z jego dobrodziejstw.
2. Każdy człowiek ma prawo do ochrony moralnych i materialnych korzyści wynikających z jakiejkolwiek jego działalności naukowej, literackiej lub artystycznej.

 Artykuł 28

Każdy człowiek jest uprawniony do takiego porządku społecznego i międzynarodowego, w którym prawa i wolności wyłożone w niniejszej Deklaracji mogą być w pełni realizowane.

Artykuł 29

1. Każdy człowiek ma obowiązki wobec społeczności, w której to jedynie jest możliwy swobodny i pełny rozwój jego osobowości.
2. W korzystaniu ze swych praw i wolności każdy człowiek podlega jedynie takim ograniczeniom, które są ustalone przez prawo wyłącznie w celu zapewnienia odpowiedniego uznania i poszanowania praw i wolności innych oraz w celu uczynienia zadość słusznym wymogom moralności, porządku publicznego i powszechnego dobrobytu w demokratycznym społeczeństwie.
3. Niniejsze prawa i wolności nie mogą w żadnym wypadku być wykorzystane w sposób sprzeczny z celami i zasadami Organizacji Narodów Zjednoczonych.

 Artykuł 30

Żadnego z postanowień niniejszej Deklaracji nie można rozumieć jako udzielającego jakiemukolwiek Państwu, grupie lub osobie jakiegokolwiek prawa do rozwijania działalności lub wydawania aktów zmierzających do obalenia któregokolwiek z praw i wolności proklamowanych w niniejszej Deklaracji.

Tekst Deklaracji pobrany z: http://www.hfhrpol.waw.pl/pliki/Powszechna_Deklaracja_Praw_Czlowieka.pdf

Na podstawie scenariusza lekcji:    Tipp des Monats - Unterrichtsanregung zum Thema: Tag der Menschenrechte am 10. Dezember opracowanego przez berlińskie nauczycielkiLebenskunde Katrin Schaar i Katja Schäfer

Tłumaczył i opracował:  Andrzej Wendrychowicz