Od Redakcji

Udostępniamy nauczycielom etyki scenariusz lekcji pt. „Jak to jest, kiedy trzeba opuścić dom. Uchodźcy” materiał ten jest wykorzystywany od blisko roku w berlińskich szkołach na lekcjach „Lebenskunde”, etyki humanistycznej, prowadzonej przez nauczycieli Humanistycznego Związku Niemiec . I chociaż odnosi się on do realiów niemieckich, na pewno można z niego wiele zaczerpnąć do przygotowania dobrej i bardzo potrzebnej lekcji etyki w klasach 3-6 nt. uchodźców. Przypominamy, że chętnie opublikujemy na n/portalu Państwa autorskie propozycje lekcji na ten temat.

Jak to jest, kiedy trzeba opuścić dom. Uchodźcy

Autorka: Katrin Filler, berlińska nauczycielka Lebenskunde

Scenariusz przeznaczony jest dla klas 3-6

Tylko od stycznia 2011 do chwili powstania tego scenariusza, w styczniu 2015, do Niemiec przybyło około 58.000 syryjskich uchodźców. Według ówczesnych danych ONZ, z Syrii uciekło ponad 3,3 miliona ludzi. Do Niemiec przybywają nie tylko uchodźcy z Syrii.

Kto jest uchodźcą?

Na swojej stronie internetowej UNHR (Wysoki Komisarz ONZ ds. Uchodźców) pisze:

„Uchodźcą jest osoba która w uzasadnionej obawie przed prześladowaniami z powodu swojej rasy, religii, narodowości, przynależności do określonej grupy społecznej albo z powodu swoich przekonań politycznych znalazła się poza swoim krajem, posiada jego obywatelstwo ale nie może liczyć na ochronę ze strony tego kraju, albo obawia się z ochrony tej skorzystać.” (Genewska Konwencja o uchodźcach z roku 1951)

Ludzie opuszczają swoje ojczyzny z różnych powodów: wojny, prześladowań, klęsk żywiołowych, ale też pragnienie lepszego życia skłaniają ludzi do szukania schronienia w innym kraju. Z punktu widzenia praw człowieka trzeba jednak odróżniać tych, którzy muszą uciekać z własnej ojczyzny od tych, udają się do innego kraju „dobrowolnie”. Procedury azylowe pozwalają na ustalenie, kto z nich jest uchodźcą.

(Informacja na stronie przedstawiciela UNHCR w Niemczech)

Uchodźcom nie jest łatwo odnaleźć się w obcym kraju. Obok obcego języka i kultury chodzi też o warunki pobytu: umieszczanie w ośrodkach dla uchodźców, brak zgody na pracę i inne trudności.

W społeczeństwie są różne nastawienia i opinie w sprawie uchodźców. Media codziennie podejmują ten temat. Jest to bardzo złożony problem i nie sposób formułować proste opinie. Także uwarunkowania polityczne, obowiązujące procedury azylowe i wynikające z nich postępowanie władz centralnych i lokalnych bywają dla nas nie całkiem przejrzyste.

Ale mimo tej złożoności, dzieci w klasach 3-6 mogą się zastanowić, jak to jest być zmuszonym opuścić swój dom i jakiego przyjęcia dzieci uchodźców mogłyby się spodziewać. Należy uczyć uczniów solidarności i współczucia.

Cele lekcji  

Uczniowie zdobywają:

Kompetencje merytoryczne

• Poznają powody, dlaczego ludzie uciekają do innych krajów.
• Poznają warunki, w jakich uchodźcy żyją w Niemczech:
• Dowiadują się, że ludzie zdesperowani decydują się na ucieczkę i muszą przy tym pokonać wiele trudności.
• Dowiadują się, że wszyscy ludzie mają prawo do życia i ochrony

Kompetencje społeczne

• Zastanawiają się nad tym, jak to jest opuścić swój dom rodzinny.
• Zastanawiają się, jak powinno się tutaj przyjmować uchodźców.
• Ćwiczą solidarność z uchodźcami.

Potrzebny czas: około 5 godzin lekcyjnych + akcja powitalna

Przebieg lekcji

Wprowadzenie

Jako wstęp służy pluszowy miś i jego historia:

Miś towarzyszy Alimie w ucieczce i opowiada o tym ze swojej perspektywy. Do tego potrzebny jest prawdziwy pluszak, duża koperta albo papierowa torba do umieszczenia w niej misia oraz tekst z załącznika numer 1.

Opowiadanie czyta nauczycielka albo same dzieci. Jeśli czytają dzieci, można tekst podzielić na części i rozdzielić go między dzieci.

Pytania zamieszczone w tekście są odpowiadane na bieżąco, aby dać dzieciom możliwość lepszego wgłębienia się w temat.

Po dyskusji nad odpowiedziami na dane pytanie dzieci czytają dalszy ciąg opowiadania. Co się dzieję tu w Niemczech? Jak się wiedzie Alimie i jej rodzinie?

Pytania impulsowe

• Co Bruno opowiada o domu rodzinnym?
• Jak się jemu i Alimie tam żyło?
• Dlaczego Alima z rodziną znaleźli się w Niemczech?
• Jak Bruno i Alimie jest w Niemczech?
• Co jest obce, kiedy przybywa się do innego kraju?

Bloki tematyczne

1. Jak to jest kiedy trzeba opuścić dom?

Uczniowie zastanawiają się, jak by im się wiodło, gdyby na długi czas musieli opuścić swój dom. W tym celu używają karty roboczej, załącznik nr 2

Odpowiedzi są omawiane w grupach.

2. Inny kraj

Była nauczyciela Lebenskunde, Evelin Dehl-Storbeck, w jednym z ośrodków dla uchodźców uczy niemieckiego jako wolontariuszka. Rozmawiała tam z dwójką dzieci. Te wywiady zawiera załącznik nr 3.

Jedenastoletni Amal i szesnastoletnia Rokoya z Syrii opowiadają o swoim życiu w Niemczech, jako uchodźcy. Tekst ten można odczytać w parach, albo przed całą klasą.

Pytania impulsowe

Na forum całej klasy omawiane są pytania:

• Czym się różni twoje Zycie od życia Amala i Rokayi?
• Dlaczego opuścili oni Syrię?
• Dlaczego powinniśmy im pomóc?

3. Witajcie

Gra z podziałem na role.

Wyobraźcie sobie, że nauczycielka przedstawia wam nowego ucznia przybyłego z innego kraju.

Jak byście go przyjęli?

W tym celu utworzone są zespoły i rozdzielone role: nauczycielki, nowego ucznia w klasie, inne dzieci w klasie.

Zadanie do zagrania jest sformułowane w załączniku nr 4

Pytania impulsowe

• Która z zagranych scenek ci się spodobała i dlaczego?
• Jak by wyglądało przyjecie nowego dziecka w Waszej klasie? Co o tym myślisz?

Zakończenie

Akcja powitania

Klasa dyskutuje i zastanawia się, czy i jak można zorganizować akcję powitania. Dzieci mogą mieć własne pomysły, jeśli nie, to można skorzystać z poniższych podpowiedzi. Klas powinna samodzielnie – przy Pońcu nauczycielki - przygotować i przeprowadzić akcję powitania.

Przykłady

- Wspólne święto albo popołudniowa zabawa z dziećmi z klasy witającej. Na takiej imprezie powinna przemówić nauczycielka i ktoś z dyrekcji szkoły.

- Wspólne pieczenie ciasteczek lub gotowanie w szkolnej kuchni.

- Nawiązanie kontaktu z najbliższym ośrodkiem dla uchodźców i dowiedzenie się, czego tam potrzeba i co miałoby sens. Może zebranie jakichś darów, albo zorganizowanie wspólnego meczu piłkarskiego?

Potrzebne materiały

Pluszowy miś, duża koperta albo papierowa torba.

Karty robocze – załączniki

Proszę sprawdzić, czy w krajowym biurze UNHR (Wysokiego Komisarza ONZ ds. Uchodźców), które jest także w Polsce, są do uzyskania bezpłatne materiały informacyjne i szkoleniowe dot. uchodźców (broszury, filmy etc). Takie biuro w Niemczech dysponuje bogatymi materiałami informacyjnymi i edukacyjnymi.

Przydatne linki:

http://uchodzcymilewidziani.com/

http://www.unhcr-centraleurope.org/

http://www.un.org.pl/opis_agendy.php?agenda=10

Załącznik nr. 1

BRUNO

Nazywam się Bruno i jestem pluszowym misiem Alimy. W domu w Syrii było bardzo pięknie.

Pytanie: Czy wiecie, gdzie jest Syria?

Zawsze spałem w łóżku Alimy, a kiedy ona bawiła się z koleżankami lub ze swoim małym braciszkiem Djamalem zawsze przy tym byłem. Każdego dnia po szkole byliśmy razem.

Pytanie: Co robisz ze swoim pluszakiem?

Ale w naszej ojczyźnie jest teraz wojna. Najpierw została zniszczona szkoła i niektóre sąsiednie domy. Każdego dnia bardzo się baliśmy. Pewnego wieczoru, kiedy znowu bomby spadły w najbliższym sąsiedztwie, uciekliśmy z domu. Kiedy po nalocie wróciliśmy na miejsce, zobaczyliśmy, że nasz dom jest zniszczony. Z pokoju dziecinnego nie zostało nic. Jakie to szczęście, że Alima miała mnie przy sobie, kiedy uciekała przed nalotem. Cała rodzina była mocno zmartwiona, Dzieci bardzo płakały.

Pytanie: Jak się czuli Alima i Djamal?

Mama Alimy uciekła z dziećmi i ze mną. Jej tata został w ojczyźnie. To była bardzo trudna podróż. Musieliśmy wszystko zostawić. Na łodzi było ponad 100 osób i było bardzo ciasno. Cały czas się baliśmy, że łódź się wywróci. Nie mogliśmy spać, bo nie zaznaliśmy chwili spokoju.

Parę dni byliśmy w obozie dla uchodźców we Włoszech. Dostaliśmy tam jedzenie, picie i miejsce do spania. Wielu chciało udać się dalej do innych krajów, także rodzina Alimy. Alima dużo myśli o swoim tacie. Czy jemu jest dobrze, czy źle?

Teraz dotarliśmy do Niemiec. Wszystko jest tu takie obce.

Pytanie: Co jest obce dla rodziny Alimy?

Jak ta historia może się potoczyć dalej?

Spróbuj użyć następujących słów: ośrodek dla uchodźców, pokój mieszkalny, życzenia, przyjaciele, szkoła,   strach, ojczyzna

……………………………………..

……………………………………..

Załącznik nr. 2

Daleko od domu

Wyobraź sobie, że udajesz się wielką podróż i jesteś długo poza domem.

Co chętnie robisz w domu?

………………………………………..

Jakie jest twoje ulubione miejsce w domu?

………………………………………

Z kim najchętniej się bawisz?

……………………………………

Jakie przedmioty w domu najbardziej lubisz?

……………………………………

Za czym tęsknisz, kiedy jesteś daleko od domu?

………………………………….

Co ci się podoba na wyjeździe?

…………………………………

Załącznik nr 3

AMAL

Amal ma 11 lat i jest z Syrii. Mówi po arabsku. Ten wywiad sprawił wszystkim radość, Amal poczuł się bardzo bobrze, bo zauważył, że ktoś się nim naprawdę zainteresował.

1. pytanie: Jak się czułeś po przybyciu do Niemiec?

Byłem bardzo szczęśliwy, kiedy tu przybyłem. Wreszcie poczułem się bezpiecznie. W ostatnich miesiącach w domu cały czas bardzo się bałem. Poza tym ucieszyłem się, że znowu będę mógł chodzić do szkoły.

W Syrii panuje wojna i dlatego Amal nie mógł chodzić do szkoły. Jego rodzina uciekła z Syrii z powodu wojny.

2 pytanie: Co ci się tu spodobało, a co nie?

Bardzo mi się w Niemczech podoba. Wszystko jest takie piękne. Przede wszystkim nie muszę się już bać. Szkoda, że nie mamy telewizora w naszym pokoju. Nie smakuje też mi tutejsze jedzenie. Nie możemy jednak sami dla siebie gotować.

Nie mam też miejsca do zabawy i nie wiem, gdzie mógłbym pograć w piłkę.

3 pytanie: Jak teraz mieszkasz?

Mieszkam z rodzicami, moją starszą siostrą i młodszym bratem w jednym pokoju. On ma pięć lat i śpi razem z rodzicami, którzy zsunęli razem swoje łóżka. Pokój jest dość zapełniony. Są jeszcze szafy i stół z 5 krzesłami. Nasz pokój jest połączony drzwiami z sąsiednim pokojem, w którym mieszak moja ciocia z mężem i ich dwójką dzieci. Moja kuzynka ma siedem lat, a kuzyn jest jeszcze niemowlakiem. W 9 osób mieszkamy w dwóch pokojach z siedmioma łóżkami. Nie śpimy dobrze, bo to małe dziecko często krzyczy w nocy.

Najbardziej podoba mi się pokój, w którym teraz rozmawiamy oraz lekcje niemieckiego.

4 pytanie: Podoba Ci się nauka niemieckiego?
Tak, chcę się bardzo szybko nauczyć niemieckiego. Mam wielką nadzieję, że wkrótce pójdę do szkoły.

5 pytanie: W tym pomieszczeniu po południu można się także bawić, czy tu przychodzisz?

Tak i sprawia mi to dużą radość.

6 pytanie: Czego sobie życzysz?

Żebym mógł iść do szkoły. Chcę się nauczyć niemieckiego. Chcę znaleźć przyjaciół. Chciałbym też, żebyśmy wkrótce znaleźli sobie mieszkanie.

Mama Amala: A ja życzę sobie, żeby dzieci mogły wkrótce iść do szkoły i żebyśmy dostali własne małe mieszkanie, żebyśmy nie musieli mieszkać wszyscy w ośrodku dla uchodźców. Mam też nadzieję, że będziemy mogli pracować i zarabiać pieniądze.

Matka opowiada, że Amal dużo rozmyśla i martwi się o siebie. Potem dodaje jeszcze, że Amal bardzo się boi fajerwerków.

Amal: Tak, to prawda, raz się nawet zdarzyło, że ze strachu schowałem się pod łóżko.

ROKAYA

Rokaya ma 16 lat i ma dwóch młodszych braci. Przyjechała z Syrii. Od pewnego czasu chodzi już w Niemczech do szkoły

1 pytanie: Jak się, czułaś, kiedy przyjechałaś do Niemiec?

Och, czułam się bardzo źle, bo musiałam opuścić swoją ojczyznę. Absolutnie nie chciałam wyjeżdżać.

2 pytanie: Co się tu spodobało, a co nie?

Spodobało mi się, że są tutaj Arabowie, z którymi mogłam sobie porozmawiać. Nie podobało mi się, że stracę dwa a może nawet trzy lata nie chodząc do szkoły. Ale teraz czuję się już dobrze. Bardzo dużo tu się uczę.

3 pytanie: jak to było znaleźć się w nowej szkole?

Odniosłam wrażenia, że uczniowie nie byli zadowolenie z mojego przyjścia. W klasie było już kilka arabskich dziewcząt.

4 pytanie: Jak zostałaś przyjęta przez klasę?

Na początku nie byli zbyt przyjaźni, ale potem było OK.

5 pytanie: A jak teraz idzie Ci w twojej klasie?

Dobrze, bardzo dobrze. Bardzo lubię nauczycielkę, jest bardzo przyjazna i gotowa do pomocy. Nauka często jest na prawdę wesoła i rozmawiamy na wiele interesujących tematów. To sprawia mi dużą przyjemność.

6 pytanie: A czego sobie życzysz?

Chce skończyć szkołę i iść na studia. Najlepiej coś naukowego, na przykład chemię. Albo pójdę na studia językowe, najlepiej angielskie. Chciałabym mieć też własny pokój.

7 pytanie: Jakie są twoje warunki mieszkaniowe tutaj w ośrodku?

Mieszkamy w pięcioro w jednym pomieszczeniu. To jest w porządku. Pokój jest dość duży. Każdy ma swoje łóżko. Łóżka rodziców stoją po jednej stronie, a nasze po drugiej. Pomiędzy łóżkami stoją szafy i dzielą pokój na dwie części. Tak jest dobrze. Mamy też stół i pięć krzeseł.

Na piętrze są trzy wspólne toalety; są dość daleko od naszego pokoju. To nie jest dobrze, że nie mamy w pokoju nawet własnej umywalki. Inni mają lepiej, bo w niektórych pokojach są umywalki. Musimy swoje naczynia zmywać na korytarzu lub w toalecie.

Cieszę się, ze w ośrodku są jeszcze inni Arabowie.
Jedzenie mi nie smakuje. Dla mnie nie ma smaku. Bez soli i przypraw. Brakuje mi także ryżu.

Ale tu w Niemczech jest dobrze. Wszyscy są bardzo przyjaźni i uczynni. Najpierw byliśmy w Libii, tam nie było tak dobrze. Jednak mam nadzieję, że będą mogła wrócić do swojej ojczyzny. Im szybciej, tym lepiej. Lubię Niemcy i bardzo dużo się tu uczę, co mi się bardzo podoba. Chętnie podróżuję, ale wolałabym być w swoim domu rodzinnym. Często jestem smutna, ze musiałam opuścić ojczyznę.

Załącznik nr 4

Kartki do rozdania uczniom dla odegrania ról

Wyobraź sobie, ż nauczycielka przedstawia klasie nowe dziecko.

Ono przybyło z innego kraju.

Jak byście go przyjęli?

Źródło: materiały wewnętrzne dla nauczycieli Lebenskunde HVD Berlin-Branenburg opublikowane w dziale Tipp des Monats

Udostępnione bezpłatnie portalowi etykawszkole.pl

Tłumaczenie i opracowanie:

Andrzej Wendrychowicz