Pańszczyzna
Szkoły średnie
Przedmiotem lekcji jest omówienie zjawiska pańszczyzny, próba dowiedzenia się czym była naprawdę i jaki ma wpływ na współczesne polskie społeczeństwo.
Na lekcji będą potrzebne:
Płyty zespołu RUTA
Materiały ikonograficzne : obrazy Józefa Chełmońskiego, drzeworyt ‘Wizerunek sługi wiernego’
Zapytaj uczniów czy wiedzą, co to jest pańszczyzna, spróbujcie razem dowieść jej źródeł i grup społecznych, które najbardziej się na niej bogaciły, przeczytajcie wspólnie teksy zawarte w bookletach płyt zespołu RUTA.
Przywołaj powstania feudalne tj., powstanie Muchy, Kostki-Napierskiego, powstanie Chmielnickiego, rabację galicyjską, zapytaj uczniów, co sądzą na ich temat.
Obejrzyjcie drzeworyt ‘Wizerunek sługi wiernego’ , spróbujcie go zinterpretować.
Wysłuchajcie 1-2 piosenek zespołu RUTA, zapytaj uczniów, jak chłopi wyrażali zwój stosunek do pańszczyzny i czy teksty te należy uznać za żartobliwe czy autentyczny wyraz buntu.
Podyskutujcie nad samym zjawiskiem pańszczyzny, możesz zadać następujące pytania:
Czy można było znieść pańszczyzną?
Dlaczego nikt tego nie zrobił?
Czy wszyscy panowie byli źli? Znasz jakieś wyjątki? Jak Ci ludzie są oceniani przez historyków? Czy słusznie?
Czy pańszczyzna ma wpływ na to, jakie jest dziś polskie społeczeństwo?
Czy istnieje związek między pańszczyzną a konsumpcją kultury?
Czy współcześnie też istnieje pańszczyzna?
Dlaczego na lekcjach historii i w mediach tak mało uwagi poświęca się pańszczyźnie?
Czy powinno się wypłacać odszkodowania za pańszczyznę?
Czy należy świętować dzień zniesienia pańszczyzny?
Powiedz uczniom, iż pochodzenie chłopskie to nie wstyd, gdyż większość Polaków ma chłopskie korzenie, tak samo żadnym wstydem nie jest używanie gwary czy dialektu. Jako pozytywny przykład przywołaj kraje Europy Środkowej, gdzie ludzie bez problemu identyfikują się z chłopskimi korzeniami oraz Węgier, które są prawdopodobnie jedynym krajem, gdzie muzykę ludową można studiować akademicko.
Dodatkowo możecie obejrzeć filmy „Podhale w Ogniu” lub ‘Bohdan Zenobi Chmielnicki’ (wyboru dokonuje nauczyciel) a następnie podyskutować na ich temat
Materiały dla nauczycieli:
http://www.krytykapolityczna.pl/artykuly/opinie/20140223/kozak-panszczyzna-niedokonczona-sprawa
http://www.polskieradio.pl/39/247/Artykul/1475007,Aleksander-KostkaNapierski-–-zdrajca-czy-obronca-ucisnionych
http://historia.newsweek.pl/kiedy-chlop-stal-sie-polakiem-tomasz-kizwalter-newsweek-pl,artykuly,281641,1.html
http://nowyobywatel.pl/2014/07/31/panszczyzna-polska-stoi-czyli-rzecz-o-i-rp-i-jej-zgubnej-polityce-gospodarczej/
booklety z płyt zespołu RUTA
wywiad z Danielem Beuvois w Pomocniku Historycznym ‘Polityki’ pt. ‘Kresy Wschodnie. Wielki Mit Polaków’
Opracowała: Klaudia Rogowicz