Zmieniamy się; lekcja dla klas 3-4

Parę słów wstępu

Dziecko ośmio-, dziewięcio-, dziesięcioletnie ma dużo pytań do siebie i swojego otoczenia. Dziecięce JA i jego świat, jego przeżycia i obszar działania szybko się rozszerzają w pierwszych latach szkolnej edukacji. W kolejnych latach zwiększa się zasób wiedzy i korzystanie z niej w relacjach z otoczeniem. Jednocześnie powstaje pytanie – czy osobowość dziecka nadąża za tym wzrostem?
W tej samodzielnej próbie dziecięcego JA potrzebne jest mu etyczne wsparcie. Po czym dziecko rozpoznaje rozrastanie się jego JA? Z etycznego punktu widzenia po dojrzewaniu jego człowieczeństwa. To w tym właśnie sensie tematy tego zestawu lekcji pobudzają przeżywanie przez dziecko jego JA w obszarach jego działania, poczucia godności, oceny własnej wartości. Osobowość dziecka nabiera wagi w jego własnym świecie. Staje się ono KIMŚ. Ale właściwie, to kim się staje? – małym tyranem, uciekinierem od świata z joystickiem w ręku, a może jednak człowiekiem wśród innych ludzi poznającym, jak oni, otaczający ich świat?

Bianca przedstawia się

Początek nauki w szkole, to już omal zamierzchła historia. Fotografia z tamtego dnia, to tylko fragment własnej biografii. Położenie tamtej fotografii na stole obok najnowszej pobudza do stworzenia obrazu, ale czego? Obrazu zmiany przy niezmiennym JA. Bianka nadal jest Bianką, także po dwóch, trzech latach nauki bezbłędnie rozpoznawalną. Jednak to dziecko w ciągu ubiegłych lat szkolnych uległo przemianie w strukturze swoich zachowań. I to jakiej przemianie! Od zakłopotania, omal całkowitego zamknięcia się w sobie do otwarcia na przyjaciół, towarzyszy zabaw, do radości gry na przykład w piłkę nożną. W pierwszych latach szkolnych struktura zachowań dziecka jest jeszcze plastyczna, podatna na przeformowania. To stwarza szanse, ale też niebezpieczeństwa. Czy stawianie sobie przez dziecko pytań przyczyni się do umocnienia w jego osobowości zachowań przyciągających rówieśników?

Lewa fotografia

Na tej fotografii mam sześć lat i zostałam przyjęta do szkoły. Bardzo się z tego ucieszyłam. Wiele rzeczy potrafię robić lepiej, niż na początku przedszkola: bawić się, budować z klocków, rysować, opowiadać ….Wtedy nie miałam odwagi przyłączyć się do zabawy.

Prawa fotografia

Teraz jestem w trzeciej klasie. Bardzo mi się podoba gra w piłkę. Już całkiem nieźle radzę sobie z komputerem. Nie boją się już zadawania pytań innym ludziom. Jestem też pogodna. Jednak niektórzy myślą, że…

Pytanie
Co Bianka chciała jeszcze powiedzieć ? – odpowiadając na to pytanie pomyśl o sobie.
Zapytaj o to także twoją rodzinę

Polecenie
Bianka zmieniła się. Opisz, jak ty się zmieniłeś

Wskazówki dydaktyczno-metodologiczne

Zastanawianie się nad wypowiedziami Bianki. Dzieci, pojedynczo lub w grupach, oglądają fotografie i czytają wypowiedzi Bianki. Nauczycielka prosi dzieci o dokładne przyjrzenie się Biance i szczegółom na fotografiach oraz o uważne przeczytanie jej wypowiedzi i zastanowienie się nad nimi. Mogą się przy tym wymieniać uwagami między sobą. Można udzielać podpowiedzi, np. przyjrzyjcie się wyrazowi twarzy Bianki (zakłopotanie, otwartość). Ona sama zwraca na to uwagę w ostatnim, niedokończonym zdaniu.
Następnie dzieci mówią, jakie, ich zdaniem, ważne zmiany dokonały się w Biance. Nauczycielka zachęca do dyskusji, a nawet sporu na ten temat oraz nakierowuje dzieci na wyciągnięcie wniosków, że poza wszystkimi zmianami w szczegółach wyglądu zewnętrznego, a nawet poza przyrostem wiedzy i umiejętności Bianki, bardzo ważna jest zmiana w jej stosunku do otaczających ją ludzi. Jednak nie wszyscy ci ludzie pozytywnie odbierają te zmiany i niektórzy myślą, że……….

No właśnie, co mogą myśleć?
- co Bianka chciałaby ewentualnie jeszcze zmienić w sobie i swoim zachowaniu?
Zadając to pytanie, można go skierować także do pozostałych dzieci w klasie. Zachęcić dzieci do puszczenia wodzów fantazji, do pomyślenia o sobie samym, do uwzględnienia zdania innych osób (np. członków rodziny) o nas. Im bardziej wsłuchamy się w te opinie, tym bogatsze będzie nasze JA.

Ćwiczenie w oparciu o przykład Bianki
Dzieci przynoszą do szkoły po dwa zdjęcia. Jedno z pierwszych dni w szkole, drugie współczesne.
Nauczycielka układ zdjęcia w stosy; jeden ze zdjęciami z „wtedy”, a drugi z „teraz”. Dzieci biorą po jednym (przypadkowym) zdjęciu z „wtedy” i w drugim stosie szukają pasującego zdjęcia z „teraz”.
Następnie po kolei mówią, czyje zdjęcia mają w ręku i po czym rozpoznały, kto jest na zdjęciu z „wtedy”; zapewne w pierwszej kolejności kierowały się cechami zewnętrznymi. Można skorygować błędne dopasowanie zdjęć.

Rozmowa
Czym różnią się oba zdjęcia? Jakie są różnice w wyglądzie? A może koleżanka/kolega inaczej się teraz uśmiecha? A może nie ma różnicy? - w końcu to ten sam człowiek; przecież człowiek to nie jest guma balonówa, którą można dowolnie nadmuchiwać. Po takiej rozmowie nauczycielka konkluduje i pyta:

- Jednak się zmieniamy. Na czym ta zmiana polega i skąd się bierze?
I to jest okazja do nieograniczonego filozofowania. Pozwólmy dzieciom na szerokie spojrzenie nawet w skali całego życia człowieka. I chociaż rozpatrujemy okres tylko dwóch, trzech lat, to wypowiedzi Bianki mają być okazją do zastanowienia się, ile zmian niosą ze sobą lata spędzone w szkole.

Bardziej aktywni uczniowie mogą podjąć dyskusję z klasą i nauczycielką:
- co teraz potrafię (czytać, pisać, mam nowe hobby, co jeszcze…)?
- jakie poznałem reguły (w sporcie, w klasie, w kontaktach z innymi ludźmi..),
- jak się dogaduję z innymi i co chciałbym w tym zakresie zmienić?
To są podstawowe pytania na tej lekcji. Nauczycielka zachęca dzieci do wypowiadania uwag i uzupełniania tematu i unikania dawania Biance dobrych rad. Zwraca uwagę, ile odwagi i przezwyciężenia zahamowań potrzeba, żeby zaszły w nas pozytywne zmiany.
Dzieci mogą wykorzystać przyniesione zdjęcia do zrobienia własnej kroniki. Naklejają zdjęcia na karton i opisują wydarzenia, które miały miejsce w czasie dzielącym te zdjęcia.

Wywiad w rodzinie
W celu wzbogacenia wyobrażeń o własnym rozwoju dzieci robią wywiady w rodzinie, wykorzystując przygotowany formularz. Chodzi o okres od pójścia do szkoły.

TAKIE ZMIANY WE MNIE ZAUWAŻYŁA MOJA RODZINA

Moi rodzice powiedzieli, że
………………………………………
……………………………………….
Moi dziadkowie powiedzieli, że
……………………………………………..
………………………………………………

Moje rodzeństwo powiedziało, że
……………………………………………..
………………………………………………

To zauważyłem ja sam
………………………………..
……………………………….

Tego sam nie zauważyłem
……………………………………….
………………………………………

Przygotowując dzieci do wywiadów nauczycielka nakierowuje ich na rozpytanie rodziny, co w tym czasie zmieniło się w ich wzajemnych stosunkach i jak to rodzina ocenia. Może uważają, że zmieniło się coś na gorsze? Jakie zmiany, wskazane przez rodzinę w ich wyglądzie i zachowaniu dzieci same zauważyły, a jakich nie?

Wyniki wywiadów są omawiane w klasie. Jeśli któreś z dzieci nie chce o tym rozmawiać na forum klasy, może zrobić nowe zapiski w swojej osobistej kronice. To także zainspiruje je do dalszego zastanawiania się nad sobą.

Runda opowiadań
Dzieci opowiadają o swoich przeżyciach z przeszłości i teraźniejszości:
- które były dla nich ważne,
- do których wracały w swoich przemyśleniach,
- które pokazują, jak się zmieniły, albo jak jeszcze muszą się zmienić.
Ruda opowiadań powinna się odbyć pod przeprowadzeniu wywiadów w rodzinie.
W starszych klasach opowiadania mogą mieć formę pisemną z wykorzystaniem pamiętników, które dzieci w tym wieku zaczynają prowadzić.

Galeria autoportretów
Na zakończenie tego tematu lekcji dzieci próbują rysować swoje autoportrety; jako niemowlaków, przedszkolaków, współcześnie. Każdy z tych autoportretów pokazuje, co po wywiadach z rodziną i po rozmowach na lekcji dziecko uzna za ważne. Rysunki można uzupełnić o chmurki z wypowiedziami albo komentarzami. Rysunki umieszcza się na ścianie klasy, albo przytwierdza klamerkami do sznura do suszenia bielizny. Rysunki można uzupełnić zdjęciami dzieci wykorzystanymi wcześniej na lekcji.
Taka galeria jest dowodem na rozwój dzieci, który one same dostrzegają i są z tego dumne.

Na podstawie:
1. Materiały dla nauczycieli: Lehrerband, Ich bin gefragt, Ethik 3/4, praca zbiorowa;
Volk Und Wissen Verlag GmbH & Co, Berlin 1999;
2. Podręcznik dla uczniów: Ich bin gefragt, Ethik 3/4, praca zbiorowa; Volk Und Wissen Verlag GmbH & Co, Berlin 1998
Materiały te zostały udostępnione bezpłatnie portalowi etykawszkole.pl przez Humanistischer Verband Deutschland, Landesberband Berlin-Brandenburg

Tłumaczył i opracował
Andrzej Wendrychowicz