Rozpoczynamy cykl publikacji scenariuszy lekcji etyki dla klas 5/6, składający się z kilkudziesięciu lekcji. Jak zwykle w naszych tekstach, wyłączenie dla uproszczenia, używamy zasadniczo formy męskiej w odniesieniu do uczniów i żeńskiej w stosunku do nauczycieli. Teksty są podzielone na dwie części. Pierwsza jest adresowana do nauczycieli i zawiera informację o celach danej lekcji oraz wskazówki metodyczno-dydaktyczne. Druga jest tekstem z podręcznika dla uczniów. 

 Czy jestem potrzebny?

Opis celów

Szczególnie dziewczęta w tym wieku zaczynają powoli osłabiać więzy z rodzicami i szukają swojej tożsamości i roli w życiu. Ta droga do samodzielności bywa dość wyboista i często prowadzi w ślepe uliczki. W tej fazie poszukiwań pewność siebie jest jeszcze słaba i łatwo nią zachwiać. Odczucie, że nie jestem potrzebna, że jestem wykluczona, pojawia się dość szybko i objawia się w przyjmowaniu pasywnej postawy. Tym zajmiemy się w tej lekcji.  Ma ona przekonać, że jesteś potrzebny!

To przesłanie ma dodać odwagi głównie uczennicom - ale też uczniom - którzy jeszcze nie weszli w tę kryzysową fazę, oraz zachęcić do czynnego udziału w lekcjach. Temat „Czy jestem komuś potrzebna” zawiera też wezwanie do przejęcia odpowiedzialności za siebie i za swoje postępowanie.

Na lekcji uczniowie:   

- dostrzegają znaczenie imienia (i/lub nazwiska);

- za pomocą tekstu i obrazu przenoszą się do świata innych osób;

- za pomocą impulsów wzmacniających odwagę, poczują się potrzebni i bardziej radośni.

Wprowadzenie

Lekcja „Czy jestem potrzebny?” stawia uczniów w centrum ich zainteresowania. Pokazana jest ambiwalencja, z jaką niemało uczniów przyjmuje swoje pierwsze lekcje etyki (w niektórych niemieckich szkołach etyka zaczyna się w klasach 5/6 - uwaga AW); z jednej strony zachwyt, z drugiej odczucie stania z boku. Autorzy podręcznika podejmują temat odczucia niepewności i mówią Eleni, bohaterce opowiadania, adresując to do wszystkich dziewcząt i chłopców obecnych na lekcji etyki: jesteś potrzebna!  Dodajemy Eleni, i wszystkim innym, odwagi i zachęcamy do przejęcia odpowiedzialności.

Wskazówki dydaktyczno-metodyczne

1. We wprowadzeniu uczniowie przyglądają się wykonanemu przez Eleni obrazkowi i opisują, co widzą na obrazku: czy dziewczynka jest w dobrym nastroju? Czy czyje się dobrze, czy źle? Co zamierza zrobić z kwiatkiem trzymanym w ręku? Czy ptaki się jej boją? Jak może się nazywać ta dziewczynka? Co widać za dziewczynką?

2. Następnie uczniowie czytają tekst „Pierwsza lekcja etyki Eleni” i dowiadują się z niego, co wynika z omawianego rysunku.

Temat do rozmowy z klasą: dlaczego Eleni czuje się tak źle? Dlaczego śmieją się inni uczniowie? Co o tym sądzicie?

3. Tekst „Pierwsza lekcja etyki Eleni” podejmuje temat osobistej odpowiedzialności z punktu widzenia imienia (lub nazwiska), jakie nosi dana osoba, bo imię (nazwisko) ma znaczenie i służy do zwracaniu się do tej osoby. Nauczycielka wyszukuje imiona uczniów w encyklopedii imion, którą przynosi do klasy (lub w Internecie).

4. Kiedy uczniowie dowiedzą się o pochodzeniu, znaczeniu swojego imienia, próbują wykonać odpowiedni rysunek, tak, jak zrobiła to Eleni. Zadanie to wymaga wcześniejszego przygotowania. Jeśli znaczenie jakiegoś imienia jest niejasne, pomocne są następujące pytania: co widzisz w swojej osobie szczególnie ważnego, co można przedstawić na rysunku? Do jakiego zwierzątka lub kwiatu chciałbyś się porównać? 

Wykonane rysunki są prezentowane całej klasie.  

5. Zabawa pogłębiająca temat. Uczniowie siadają w kręgu i zadają sobie nawzajem pytania. Ważne, żeby przed zadaniem pytania wymienić imię tej osoby. Na przykład tak: droga Eleni/Max, jaki jest twój ulubiony kolor? Jaki zawód ma twoja mama? Nauczycielka informuje, że można zadawać wszystkie pytania, ale nie ma obowiązki na każde z nich odpowiedzieć.

6. „Wyrobić sobie nazwisko” co to może znaczyć? Uczniowie zastanawiają się nad odpowiedzią, ale należy pamiętać, że mogą nie wiedzieć znaczenia tego powiedzenia. Dlatego po krótkim czasie do namysłu nauczycielka rozdaję uczniom ankietę do wypełnienia (załącznik). Uczniowie nadają poszczególnym podpowiedziom znaczenie od 1 do 10. Po zliczeniu punktów ze wszystkich ankiet nauczycielka informuje uczniów, jaka była średnia punktacja w całej klasie przy poszczególnych podpowiedziach.  

Tekst

Pierwsza lekcja etyki Eleni

Dlaczego nie czuję się dobrze? Czy dlatego, że jeszcze nie poznałam nauczycielki? Bo wszystkie dzieci w klasie będą się przedstawiać, i kiedy dojdzie do mnie, niektórzy z uczniów będą chichotać? Bo z moim imieniem jest coś związane i inni uznają mnie za głupią?

Kiedy pani Müller, nauczycielka etyki pytała uczniów o imiona i kiedy doszło do Eleni, faktycznie rozległ się w klasie cichy chichot. Eleni aż się skuliła i chciała być jeszcze mniejsza, żeby nikt jej nie zobaczył za jej krzesłem. Ale pani Müller przyjaźnie uśmiechnęła się do Eleni i powiedziała: „ To jest bardzo piękne imię i oznacza „promienista”. To imię pochodzi z greckiego”.  Ale Eleni w tej chwili wcale nie była promienista, chociaż teraz już nikt w klasie się nie śmiał. Za to wszyscy chcieli wiedzieć, skąd się wzięło i co oznacza jego imię. W większości przypadków pani Müller mogła to wyjaśnić, ale w stosunku do niektórych uczniów mogła jedynie powiedzieć, skąd mogło się wywodzić ich nazwisko. Pani Müller poprosiła, żeby każdy narysowali swoje imię. Niektóre dzieci musiały się nad tym zadaniem nieźle nagłowić. Eleni uśmiechnęła się i zaczęła rysować swoje imię.

Autorki i autorzy tego podręcznika napisali list do Eleni, ale tak naprawdę to jest list do was wszystkich w  klasie.

Droga Eleni,

Bardzo często spotykamy dzieci, takie jak ty, które czują się zepchnięte na margines i zastanawiają się, czy jestem komuś potrzebna? Czy w życiu chodzi także o mnie?

Ależ tak, ty jesteś potrzebna! Jesteśmy o tym absolutnie przekonani i dlatego cały ten podręcznik opatrzyliśmy tytułem: „Jestem potrzebny”.

Kiedy jest postawione pytanie, musi być także odpowiedź. Żeby odpowiedzieć na pytanie, kim jesteś, nie wystarczy wymienić imię i nazwisko. Przecież u twoich nauczycieli nie interesują cię tylko ich nazwiska, ale to, jakie są twoje relacje z nimi. Co chcieliby inni dowiedzieć się więcej o tobie.

Jesteś potrzebna, i na to pytanie odpowiesz sobie sama najlepiej, w jaki sposób będziesz obchodzić się z innymi ludźmi. Czy to faktycznie jest dobre, że sama się pomniejszasz, jak ślimak? Każde dziecko się jakoś nazywa, ale prawdziwe nazwisko trzeba sobie dopiero wyrobić samemu. Chętnie ci w tym pomożemy za pomocą tego podręcznika.

Zadania

1. Omówcie między sobą, jak można „wyrobić sobie nazwisko”.

2. Często mówi się o lubianych ludziach, że są potrzebni. Czy uważacie, że należy zawsze starać się być lubianym przez innych ludzi?

3. Napisz, proszę, twoje uwagi do naszego listu do Eleni.

Załącznik

ANKIETA DO WYPEŁNIENIA PRZEZ UCZNIÓW

Mogę sobie wyrobić nazwisko, jeśli:

Pytanie moja ocena  średnia ocena  klasy

- zawsze przedstawię się  imieniem (nazwiskiem);

- zawsze sumiennie odrobię zadania domowe;

- dokonam wielkiego odkrycia;

- będę miły dla innych uczniów;

- będę niemiły i utrę wszystkim w klasie nosa;

- zaproszę całą klasę do kina;

- przed lekcją będę zawsze wycierać tablicę;

- zbuduję bardzo wysoką wieżę;

- nauczę się mówić „nie” jeśli czegoś nie chcę;

- będę stawać po stronie słabszych;

- potrenuję z przyjaciółmi plucie na odległość;

- będę przejmować odpowiedzialność;

- będę pomagać innym w lekcjach;

- zastanowię się nad losami świata;

Bardzo uważnie przeczytaj propozycje, jak możesz sobie wyrobić nazwisko.

Przyporządkuj propozycjom, które ci się spodobały, oceny od 1 do 10.  

Ocena 10 jest najwyższa. Im mniejsza cyfra, tym gorsza ocena.  

Podpisz formularz i podaj numer swojej grupy na lekcjach etyki

Na podstawie:

1. Materiały dla nauczycieli: Lehrerband, Ich bin gefragt, Ethik 5/6, praca zbiorowa

 Volk Und Wissen Verlag GmbH & Co, Berlin 1999;  

2. Podręcznik dla uczniów: Ich bin gefragt, Ethik 5/6, praca zbiorowa

Volk Und Wissen Verlag GmbH & Co, Berlin 1998

Materiały te zostały udostępnione bezpłatnie portalowi etykawszkole.pl przez Humanistischer Verband Deutschland,  Landesberband Berlin-Brandenburg

Tłumaczył i opracował

Andrzej Wendrychowicz