Scenariusze lekcji: Myśl przewodnia

Przestudiowałam propozycje pani prof. Magdaleny Środy na lekcje etyki do gimnazjum i przyszedł mi do głowy następujący sposób na:

1. zachęcenie uczniów do samodzielnej pracy;
2. przekazanie im wiedzy na temat pewnych postaci, symboli, zagadnień, historii, polityki, wartości, itp.;
3. wywołanie rozmowy czy dyskusji, o których wspomina prof. Środa, jednak wyda się ciekawsza i skuteczniejsza, jestem o tym (może nieskromnie) przekonana, jeśli będzie miała formę zabawy i współpracy oraz, jeśli uczeń będzie mógł poszczycić się satysfakcją z własnej pracy i z udzielenia kolegom informacji.

Tekst prof. Środy dotyczy gimnazjów, przyznam, że poniższy schemat lekcji widzę raczej w liceum, ale wszystko zależy od klasy, naszego podejścia i wymagań, nie muszą wszak przygotowywać wszystkiego na bardzo wysokim poziomie. Zbyt często zapominamy, że i młodszej młodzieży można mówić o trudnych tematach, byle potrafić do nich dotrzeć (uprościć) i… zaufać im. Samo zaś uwrażliwienie młodego pokolenia na pewne aspekty życia jest bezcenne!
Kursywą dopisałam, więc, wyłącznie orientacyjne odniesienia do tekstu prof. Środy, jeśli może to pomóc przyporządkować wątek do konkretnego tematu ze znanego już podręcznika.
Znajdź temat łączący następujące osoby/ dzieła/ znaki i rozwiń go (dyskusja):
1. A. Rosa Parks
    B. Martin Luter King
    C. Nelson Mandela
    D. Barack Obama

Tematem jest oczywiście walka z rasizmem. Rosa Parks, to ta, która nie ustąpiła białemu mężczyźnie miejsca w autobusie, od czego zaczęły się zamieszki w USA, następni - ML King, Nelson Mandela to walka z apartheid’em. Warto przypomnieć, że wszystkie państwa zablokowały wymianę handlową z RPA w tamtych czasach, jako nacisk przeciw apartheidowi. Jedynym, które się nie podporządkowało był Izrael. Barack Obama to zwycięstwo tolerancji rasowej, wreszcie!
Według podziału prof. Środy widzę tę lekcję w klasach III gimnazjum „problemy moralne współczesności: dyskryminacja i opresja”.

2. A. Nadieżda Susłowa
    B. Vigdis Finnbogadottir
    C. Maria Curie-Skłodowska
    D.Walentina Tiereszkowa
    E. Bertha Von Suttner

Chodzi o…. pierwszą kobietę, która…:
1. A. Nadieżda Susłowa – pierwsza kobieta lekarz
   B. Vigdis Finnbogadottir – pierwsza kobieta demokratycznie wybrany prezydent, Finalndia 1980, trzykrotnie wybrana ponownie.
   C. Maria Curie-Skłodowska – pierwsza kobieta wykładowca uniwersytecki (Sorbona)
   D.Walentina Tiereszkowa – pierwsza kobieta w kosmosie, w wieku lat 26, w 1963r.
   E. Bertha Von Suttner – pierwsza kobieta, laureatka Pokojowej Nagrody Nobla.

Dyskusja na temat roli i równość kobiety w społeczeństwie, dziś i dawniej, w zależności od państwa (Skandynawia i mnóstwo kobiet polityków, pastorów itd.) Warto wspomnieć, że Polska wcześniej niż wiele zachodnich państw dała kobietom prawa wyborcze – natychmiast po odzyskaniu niepodległości. Francja dopiero w 1944! Porozmawiać o Polskich kobietach, które coś zmieniły.
Według podziału prof. Środy widzę tę lekcję w dziale klasy II gimnazjum „Role społeczne”.

3. A. Safona
    B. Freud
    C. dr Klein i dr Kinsey
    D.Michalina Wisłocka
    E. Robert Biedroń

Wypowiedzi (przełomowe) na temat seksualności – Safona z wyspy Lesbos– do dziś mówi się o miłości lesbijskiej (tak naprawdę biseksualistka). Freud – podstawy (dziś częściowo uważane za błędne) studium nad ludzką płciowością, Klein i Kinsey – studia nad różnymi orientacjami, Wisłocka – przełomowa w polskich warunkach książka o tym, jak powinno wyglądać udane życie erotyczne, dziś jest już mnóstwo takich. Najbardziej godny polecania jej poniekąd kontynuator Starowicz. Biedroń – pierwszy polski polityk mówiący głośno o swojej orientacji i domagający się równych praw dla każdej orientacji na poziomie prawnym i państwowym. Dyskusja o roli płciowości i erotyki przez wieki, o zmianie spojrzenia (Grecy i ich bezproblemowy homo i bi – seksualizm).
Według podziału prof. Środy widzę tę lekcję w dziale klasy III gimnazjum „problemy moralne współczesności”.

4. A. Lucyfer
    B. Prometeusz
    C. Arachne
    D. Kain
    E. Apostaci-ateiści

Buntownicy przeciw bogu. Żeby się przeciw niemu buntować, trzeba w niego wierzyć. Lucyfer oznacza „niosący światło” (Lux, lucis – światło, fero - niosę), podobnie Prometeusz – dał ludziom ogień (stworzył też człowieka, sam był bogiem), Arachne ośmieliła się wyzwać na pojedynek w tkaniu Atenę i wygrała. Atena, nie mogąc znieść porażki, ukarała ją, zamieniając w pająka. Kain – poczucie niesprawiedliwości ze strony boga (patrz Kochanowski i treny po śmierci Urszulki; Konrad z III cz. Dziadów i „Wielka Improwizacja”). Apostaci-ateiści to trochę co innego, buntują się przeciw idei boga, przestają w niego wierzyć i odchodzą od kościoła (są apostaci-konwertyci, oni zmieniają boga, bo zbuntowali się przeciw „swojemu”).
Porównać, co wynikło z tych wszystkich buntów, zazwyczaj jakaś kara boża, tylko współcześni apostaci jakoś tej kary nie odczuwają. Sens i potrzeba boga i religii w naszym życiu ? Możliwość i sens wolnego wyboru. Sens życia. Natura bogów (Arachne, Prometeusz, Lucyfer).
Jakich dziś mamy buntowników? Z jakich powodów ludzie odrzucają boga, albo mu złorzeczą?
Według podziału prof. Środy widzę tę lekcję w dziale klasy I gimnazjum „Etyka indywidualna: ja i wartości: sens życia”

Dzieła :
5. A. „Uczniowie Spartakusa”
     B. “Wolność Prowadząca Lud na Barykady”
    C. „Zakazane Piosenki”
    D. „Romeo i Julia”
    E. „ Farenheit 9/11”

Chodzi o wolność człowieczą, oczywiście. 

A. wolność contra zniewolenie (niewolnictwo)
B. wolność od królów, od ucisku (patrz Rewolucja Październikowa)
C. (Warto ten film polecić) Wolność narodu, kraju i osobista (tramwaje nur für Deutsche itd.), zwrócić uwagę na państwa typu Niemcy, Włochy, Szwajcaria, które dawniej były mnóstwem księstewek, jak z tego powstał naród i jego świadomość.
D. Wolność wyboru, w tym wypadku życiowego, uczuciowego. Może nauczyciele będą pamiętać filmy, pozornie głupawe, typu „Niewolnica Izaura” lub „Panna Dziedziczka”, w tym ostatnim tytułowa Dziedziczka poślubia niewolnika (patrz punkt A i Spartakus). W „Przygodach Tewje Mleczarza” (w filmowej wersji: „Skrzypek na dachu”) też mamy córkę Tewje, która nie może poślubić kogo chce i ojciec musi się uciec do fortelu, żeby jej to umożliwić (opowiada, że śniła mu się babka, nakazująca jego córce poślubić krawca, córka oczywiście jest zakochana w krawcu); druga córka odchodzi z rewolucjonistą rosyjskim (wbrew kulturze, religii, rodzinie, wszystkiemu) – piękna piosenka „How can I hope to make you understand why I do, what I do”… Dyskusja o tym, kto decyduje o szczęściu dzieci (wybór studiów przed nimi!)
E. to wolność słowa – nieciekawa sytuacja USA i postępowanie prezydenta Busha. Inne tego typu dzieła to „Szatańskie Wersety” lub niedawny film arabskiej realizatorki „Rower” – denuncjują jednak coś innego. Można wspomnieć o Wiki Leaks, Vati Leaks czy ostatnim skandalu z Edwardem Snowdenem w roli głównej Gdzie są granice rozpowszechniania tajemnic? W imię czego? Kukliński i jego postępek, prezydent Wałęsa, który odmówił uściśnięcia mu ręki, ponieważ, nawet jeśli mieli te same poglądy, pozostał po prostu zdrajcą. Czy kraj lub jakieś poglądy społeczne są wartością samą w sobie, w imię której można popełniać zdradę?

Według podziału prof. Środy widzę tę lekcję w dziale klasy I gimnazjum „ja i wartości: prawo do życia, prawo do szczęścia”.

6. Dajemy tylko obrazy, bez komentarza.
A. (ikony prawosławne )

B.( Che na przedmiotach)

C. (emotikony)

D. (Marylin Monroe) 

E. (Jabłko Apple)

Słowem wspólnym jest ikona, wzięta za każdym razem w nieco innym sensie.
A. ikona religijna, od której zresztą rozwinięto inne znaczenia słowa „ikona” czyli obrazowe przedstawienie czegoś ważnego, symbol. Porównaj „metonimia”.
B. Obraz Che jest symbolem walki o wolność, jednocześnie dzisiejsza Kuba nie ma opinii kraju wolnego, dlaczego więc Che i to tak wszechobecny?
C. Emotikona, jak sama nazwa wskazuje mówi o emocjach. A zatem w dzisiejszym skomputeryzowanym świecie emocje pozostają ważne? Dlaczego nie wyrażać ich słowami? Czy zatraciliśmy tę zdolność? Czy gorzej jest wyrażać się obrazami? Przecież tak było na początku ludzkości?
D. Marylin Monroe – ikona kobiecości, seksu, ideał, do którego dążyły kobiety (podobnie jak dąży się do ideału religijnego – patrz ikona prawosławna), ubóstwiana przez mężczyzn i kobiety, niedościgniony wzorzec (ikona prawosławna bis). Symbol epoki.
E. Podobnie symbolem epoki i potrzeb (zachcianek?) ludzkich XX i XXI wieku jest ikonka Apple – firmy, która komputeryzuje nam każdą chwilę życia, nawet podróż tramwajem z Ipodem, Iphonem itd. „I phone, I pod, I paid” – mówi ojciec o zabawkach swoich dzieci. Czyli byłoby to ikoną nie tyle postępu, co konsumpcyjności? Co mówi o naszym współczesnym życiu, jak mówiły ikony prawosławne o sposobie życia i widzenia świata w czasach bardziej religijnych?

Według podziału prof. Środy widzę tę lekcję w dziale klasy III gimnazjum
„problemy moralne współczesności”.

7. A. Piast Kołodziej
    B. Kopernik
    C. Gutenberg
    D. Pasteur
    E. Bill Gates

Myślą przewodnią będzie rola postępu nauki i techniki (koło, ziemia kręci się dookoła słońca, druk, penicylina, komputer w każdym domu). Do zastanowienia się, czy każdy z nich jest tej samej wagi? Może zależy to również od zaawansowania technicznego/ naukowego społeczeństwa? Czy da się porównać Kopernika z Gutenbergiem? A Gutenbera z Gates’em? A może różnica sytuuje się na poziomie nauka/technika? Który postęp jest ważniejszy? Który przynosi człowiekowi więcej pożytku? Czy to trochę nie jak dylemat: „Lepiej jest mieć na czym siedzieć, czy mieć co czytać?” Dlaczego w obecnej dobie jest więcej wynalazków w krótszym czasie, a trzeba było tyle czekać na druk? Co zmienił każdy z nich? A może nie byłoby następnych bez poprzednich? Co tak naprawdę ma dla społeczeństw większą wartość – nauka, technika, komfort?
Według podziału prof. Środy widzę tę lekcję w dziale klasy III gimnazjum „problemy moralne współczesności”

8.
A. (kolczyki kreolki)

B.(podpis członka loży masońskiej)

C.(kolczyk w lewym uchu u mężczyzny)

D.(czerwona kreska we włoskach hinduistek/ czerwona kropka na czole – także mężczyźni)

E.(bransoletki w kolorach rozpoznawczych biseksualizmu)

Dajemy uczniom obrazki, mogą być z opisem. Ich znaczenie:

• A. Kreolki nosiły niewolnice, były symbolem kajdan, czyli zniewolenia. Kilka miesięcy temu, firma ubraniowo-biżuteryjna „Mango” wypuściła kolekcję biżuterii „niewolnica”, przeciwko której zaprotestowały kobiety z całego świata i została usunięta.
• Dla przypomnienia – biżuterię w formie kajdan nosiły po powstaniu styczniowym polskie kobiety.
• B. Masoni stawiają zawsze 3 kropki jako znak rozpoznawczy w swoich podpisach.
• C. Marynarze, którym udało się bez szwanku przepłynąć przylądek Horn, przekłuwali sobie lewe ucho. Taki tajny znak ich dzielności i ich wyczynu.
• D. Hinduski (właściwie hinduistki)- mężatki nakładają sobie czerwoną farbę na przedziałek we włosach, to ich „obrączka”. Także czerwona kropka na czole (u obu płci) oznacza stan zamężny/ żonaty. Również obrączki są takim znakiem, tyle, że rozpowszechnionym na całym świecie, więc nie nieznanym lub tajnym.
• E. Do kolorów różowego – symbolizującego homoseksualizm i granatowego – heteroseksualizm, biseksualiści dodali pośredni między nimi – fioletowy i odtąd te 3 kolory stały się ich symbolem.

Chodzi o znaki rozpoznawcze grup, mniej lub bardziej tajnych. Religijne czy etniczne nie są tajne, ale ich znaki nie są zrozumiałe dla niewtajemniczonych. Po co powstają takie grupy? Jaki jest ich cel? Po co w ogóle ludzi zrzeszają się, dlaczego szukają podobnych sobie (stowarzyszenia w zależności od orientacji seksualnej)? Co znaki te mówią o człowieku? Czy dają im jakieś poczucie przynależności? Poczucie wartości? Czy grupy te organizują im w jakiś sposób życie, narzucają styl, specyficzną etykę? Jak się zmieniają obyczaje (przekłute uszy mężczyzn, czy stosunek do masonów). Czemu służy taka tajna identyfikacja?

Według podziału prof. Środy widzę tę lekcję w dziale klasy II gimnazjum „etyki porządkujące wspólnotę”, ale również klasa I „ja i inni: tożsamość”

Agnieszka Abémonti-Świrniak – romanistka, tłumaczka i nauczycielka; od blisko 10 lat mieszka z rodziną we Francji (Paryż). Prowadzi „Rodzicielską Biblioteczkę Laicką” http://robila.overblog.com , publikuje w „Faktach i Mitach”.