O świętach Bożego Narodzenia inaczej – scenariusz lekcji etyki

Materiał ten przygotowaliśmy z wykorzystaniem scenariusza lekcji „Co właściwie świętujemy” opracowanego przez berlińskich nauczycieli Lebenskunde:

Katrin Schaar, Jaap Schilt, Katja Schäfer

Święta Bożego Narodzenia są dobrą okazją do zastanowienia się, jak można inaczej podjąć temat tego święta na lekcji etyki. Otacza nas ono ze wszystkich stron. Także w szkołach często są organizowane różne imprezy, przedstawienia, w których dzieci chętnie biorą udział. Wielu rodziców i nauczycieli angażuje się w ich przygotowanie. Zapalane są świeczki, ubierana choinka, własnoręcznie robione lub kupowane prezenty.

Boże Narodzenie jest bez wątpienia przede wszystkim świętem kościelnym. Nie ma żadnego powodu, aby uczniowie nie dowiadywali się o jego religijnym znaczeniu. Ale jako humaniści powinniśmy przekazać uczniom także szerszą wiedzę o tym święcie, wychodząc poza ramy religii i chrześcijaństwa. Porozmawiajmy z uczniami, jaki sens i jaką wagę oni sami przywiązują do Bożego Narodzenia; czy i jaki ma ono też wymiar

pozareligijny.

Nasza propozycja ma pomóc nauczycielom skłonić dzieci do zastanowienia się „Co rozgrzewa moje serce?”, jakie chwile sprawiają, że dzieci są szczęśliwe. W tym celu wykorzystamy Podróż w świat fantazji. Wyobrażenia z tej podróży posłużą do zastanowienia się, co według nich warte jest świętowania.

W drugim kroku spójrzmy na Boże Narodzenie, jako na Czas szczególny. Na co dzieci gotowe są poświecić czas świąt. Co mogłyby w święta zrobić, czego zwykle nie robią. Czy nie otwierają się możliwości bardziej świadomego zastanowienia się nad rzeczami/sprawami/tematami, które „Rozgrzewają nasze serce”?

Materiał jest przeznaczony dla lat nauki 3 – 6 oraz, nieco zmieniony, dla 7 – 10.

Cele lekcji:

Uczniowie mają możliwość nadania świętom Bożego Narodzenia swojego osobistego znaczenia.

- zastanawiają się, co także mogą świętować w dniach Bożego Narodzenia;

- uświadamiają sobie, co dla nich ma szczególne znaczenie;

- dowiadują się, co Boże Narodzenie oznacza dla innych;

- uzyskują możliwość zastanowienia się, że można odbierać Boże Narodzenie także, jako czas wewnętrznego przeżywania.

Hasłowy opis przebiegu lekcji, klasy 3 – 6

Wprowadzenie

Wybrany przez nauczycielkę krótki tekst o Bożym Narodzeniu.

Rozpracowanie tematu

Podróż w świat fantazji

Wykonanie karty roboczej „Co rozgrzewa moje serce”

Ewentualnie rysunki i teksty do Podróży w świat fantazji

Pogłębienie tematu

Boże Narodzenie jako czas wewnętrznego przeżywania.

Nauczycielka uświadamia dzieciom, że Święta to nie tylko czas kupowania i otrzymywania prezentów. To czas, który można spędzić w gronie osób im bliskich. To ich czas wolny, czas do ich dyspozycji, który mogą także spędzać tak, jak im się podoba. Warto go przeznaczyć na rzeczy, które są dla nich ważne, a które często zaniedbują, bo właśnie nie mają czasu. Mogą robić rzeczy, które są bliskie ich sercom, ich potrzebom uczuciowym i które sprawiają, że dobrze sie czują. O tych potrzebach powinny z większą świadomością  pomyśleć podczas świąt, zastanowić się, co dla nich jest dobre i ważne. Oczywiście może to także być czas kupowania prezentów dla osób im bliskich, jeśli sprawia im to przyjemność i także ucieszy obdarowanych. Może to być zabawa z rodzeństwem lub wyjście na lody z rodzicami.

Chodzi o to, by zdawać sobie więcej sprawy z tego, jak ważne jest, aby wolny od obowiązków czas świadomie i samodzielnie kształtować i spędzać go tak, jak najbardziej im się podoba i lubią.

Święta Bożego Narodzenia są miedzy innymi takim wolnym czasem. Z punktu widzenia etyki nie mają religijnego podłoża, najważniejsze są międzyludzkie kontakty, które w tym czasie, bardziej niż kiedy indziej, wypływają na powierzchnię. Dzieci powinny uzmysłowić sobie ich znaczenie dla nich samych.

Zakończenie

Mała wystawa wykonanych kart roboczych „Co rozgrzewa moje serce”, a dla młodszych dzieci robinie ozdób choinkowych

Hasłowy opis przebiegu lekcji, klasy 7 – 10

Wprowadzenie

Może nim być wypracowanie domowe na temat genezy święta Bożego Narodzenia

Rozpracowanie tematu

Podróż w świat fantazji

Ewentualnie rysunki i teksty do podróży w świat fantazji

Pogłębienie tematu

Wywiady z rodzicami, z innymi uczniami, z przechodniami na ulicy na temat: co Tobie/Państwu daje świętowanie Bożego Narodzenia?

Kreatywne pisanie: mnie świętowanie daje……………………………….

Zakończenie

Mała wystawa, a dla młodszych dzieci robinie ozdób choinkowych

Materiały pomocnicze, załączniki

- Przesilenie zimowe

- Wypracowanie domowe „Co możemy świętować?”,

- Karta robocza „Co rozgrzewa moje serce”,

- Karta robocza „Robienie pięknych rzeczy”,

- Propozycje majsterkowania, podpowiedź: jabłko jako ozdoba choinkowa,

- Tekst którejś z powszechnie znanych kolęd.

Materiały pomocnicze przyniesione przez dzieci

Mogą to być np.: bluszcz, mała choineczka, świeczki, kolorowe papiery

Szczegółowy opis lekcji

Wprowadzenie

Dzieci przynoszą np. bluszcz, choinkę, świeczki, domowe placuszki lub ciasta, książki. Nauczycielka pyta, jakie mają wspomnienia związane z tymi przedmiotami.

Odpowiedzi są zapisywane na tablicy.

Dla uzupełnienia tematu uczniowie mogą także zrobić rysunki albo kolaże

Pytania podsumowujące

- Co robicie o tej porze roku, kiedy dnie są takie krótkie?

Dla uzupełnia tematu:

- Dlaczego o tej porze roku ludzie zapalają świeczki?

Pogłębienie tematu

Podróż w świat fantazji

Taka podróż (patrz załącznik) ma być wstępem do pytania: co jest dla nas warte świętowania?

Na zakończenie można zapalić świeczki.

Przygotowania do podroży w świat fantazji

Na wstępie kilka podpowiedzi dla nauczycielek, które jeszcze nie korzystały z pomysłu podróży w świat fantazji.

Na drzwiach do klasy powiesić kartkę „Proszę nie przeszkadzać”

Jeśli jest taka możliwość, przyciemnić nico pomieszczenie.

Nauczycielka wyjaśnia dzieciom, co się będzie działo podczas podróży w świat fantazji - „Będziemy słuchać odprężającej muzyki, można wtedy przymknąć oczy. Udzielę wam kilku podpowiedzi, o czym możecie sobie pomyśleć. Potem porozmawiamy o tym i zrobimy rysunki. Chodzi o coś, co kiedyś przeżyliście i było to bardzo piękne”

Należy zapytać, czy dzieci brały już kiedyś udział w takiej podróży w świat fantazji.

Dzieci mogą przyjąć pozycję „woźnicy”, czyli usiąść na krzesłach odwrotnie i oprzeć głowy na oparciach krzeseł. Można też wygodnie rozeprzeć się na krześle, albo oprzeć głowę o stolik, albo usiąść po turecku na podłodze, a nawet położyć się na podłodze, jeśli jest na to dość miejsca. Dzieci muszą mieć dużo miejsca dla siebie i nie tłoczyć się wzajemnie.

Podsumowanie

Uczniowie opowiadają przed klasą, co sobie wyobrazili podczas podróży w świat fantazji

Pogłębienie tematu

Opracowanie karty roboczej Co porusza moje serce?

W ramach pogłębienia tematu można także poprosić uczniów o narysowanie swoich wyobrażeń z Podróży w świat fantazji lub napisanie o tym krótkiego opowiadania.

Praca z kartą roboczą Co porusza moje serce ma za zadanie utrwalenie wrażeń dzieci z Podróży w świat fantazji. To mogą być zarówno konkretne obrazki, jak też ogólne wrażenia. Karta powinna być wykonana starannie i kolorowo. Po zakończeniu następuje prezentacja karty sąsiadom z ławki lub na forum całej klasy.

Podsumowanie

Porównanie odpowiedzi, na ile się one pokrywają?

Wywiady

Starsi uczniowie mogą przeprowadzić wywiady. Wychodząc z głównego tematu „Co jest ważne w świętowaniu Bożego Narodzenia?” należy najpierw przygotować pytania do wywiadu. Wywiad można przeprowadzić z kolegami z klasy, z rodzicami, nauczycielami, ale też można zapytać przechodniów na ulicy. Na podstawie zebranego materiału można napisać mały esej na temat „Co znaczy dla mnie świętowanie Bożego Narodzenia?”

Zakończenie

Wyniki należy omówić. Prace mogą być też zaprezentowane na przykład na gazetce ściennej albo na stronie internetowej szkoły

Załącznik 1.

Podróż w krainę fantazji: co porusza moje serce

Przyjmijcie wygodną pozycję np. „woźnicy”, czyli usiąść na krześle odwrotnie i oprzeć głowy na oparciach krzeseł. Można też wygodnie rozeprzeć się na krześle, albo oprzeć głowę o stolik, albo usiąść po turecku na podłodze, a nawet położyć się na podłodze. Poczujcie się swobodnie. Można zamknąć oczy. Zabiorę was w podróż w krainę fantazji. Oddychajcie głęboko, poczujecie własny oddech. Przy każdym wydechu starajcie się coraz więcej odprężyć. Czujecie podłoże, na którym siedzicie lub leżycie. Kto chce, może teraz przyjąć inną, jeszcze wygodniejszą pozycję. Odprężcie swoje głowy i oczy. Ramiona swobodnie zwisają lub leżą. Nogi są odprężone. Nadal zwracajcie uwagę na regularny oddech.

A teraz wyobraźcie sobie, że w klasie stoi szafa. Może to być szafka szkolna albo każda inna. Jesteście ciekawi, co się w niej znajduje i otwieracie jej drzwi i wchodzicie do szafy. Znaleźliście się teraz w dużym pomieszczeniu, na środku stoi klika świec. Rozejrzyjcie się po tym pomieszczeniu. Może stoi w nim kanapa, albo leżą poduszki? Na jakie kolory są pomalowane ściany?

----------

Siadacie przez świecami i wpatrujecie się w ich płomienie. Czujecie się bardzo przyjemnie. Myślicie o chwili, w której w tym roku czuliście się szczególnie dobrze; o sytuacji, która poruszyła wasze serca.

--------

Może było to nad morzem, a może w górach? A może byliście wtedy z kimś bardzo miłym lub z przyjaciółmi? Może słuchaliście wtedy muzyki albo graliście na jakimś instrumencie, rysowaliście obrazek, albo robiliście coś całkiem innego? Nagle w płomieniu świec pojawia się obraz tego najmilszego przeżycia w tym roku. Przyjrzyjcie się dokładnie temu obrazowi.

Co on przedstawia?

Dłuższa przerwa

Do pomieszczenia wdarł się powiew wiatru, płomienie świec zaczęły trzepotać i obraz zniknął. Podchodzicie znowu do szafy i ją otwieracie. W niej są następne drzwi, przez które wychodzicie i wracacie do klasy.

Otwieracie oczy i odprężacie mięśnie.

Autorka: Katrin Schaar

Załącznik 2.

Przesilenie zimowe – dzień w roku, w którym słońce góruje w zenicie w najdalej na południe wysuniętej szerokości geograficznej, na której może górować w zenicie, czyli na zwrotniku Koziorożca. Z powodu długości roku słonecznego 365 dni 6 godzin 9 minut i 9 sekund oraz stosowania lat przestępnych, przesilenie zimowe przypada na dni 21 – 22 grudnia.

Na półkuli północnej jest to najkrótszy dzień w roku, a na półkuli południowej najdłuższy.

Przesilenie zimowe w większości kultur było okazją do świętowania "odradzania się słońca". W starożytnym Rzymie obchodzono Saturnalia, w Persji narodziny bóstwa Słońca Mitry, wśród ludów germańskich święto Jul, u Słowian Święto Godowe. Na początku naszej ery przesilenie wypadało 25 grudnia wg kalendarza juliańskiego. Stąd też data święta Bożego Narodzenia, które miało wyprzeć tradycyjne wierzenia.

Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Jul

Załącznik 3.

Jakie inne święta, poza Bożym Narodzeniem, bywają na świecie obchodzone w miesiącu grudniu

1.grudnia – dzień walki z Aids

2. grudnia – dzień upamiętniania likwidacji niewolnictwa

3. grudnia – dzień niepełnosprawnych

5. grudnia – światowy dzień wolontariatu

10. grudnia – światowy dzień praw człowieka

18. grudnia – dzień imigrantów

29. grudnia – dzień biologicznej różnorodności

Załącznik 4

Karta robocza

Co porusza moje serce?

Tłumaczył i opracował Andrzej Wendrychowicz