Prawa ucznia, scenariusz lekcji, część 2. Samorządność w szkole
Amnesty International Polska wydała bardzo interesującą książkę, która jest częścią projektu „Odkryj siłę praw człowieka” Projekt ten jest naturalną kontynuacją działań edukacyjnych prowadzonych w sposób systematyczny przez Amnesty International w Polsce od 2002 roku. Działania te były nastawione na budowanie świadomości w zakresie praw człowieka oraz kształtowanie postaw tolerancji, szacunku i zrozumienia. Poprzez projekt „Odkryj siłę praw człowieka” Amnesty International zachęca młodych ludzi do poczynienia kolejnego kroku - do korzystania z przynależnych im praw człowieka i nabywania umiejętności reagowania na przypadki ich łamania. Amnesty International uznaje edukację o prawach człowieka za jedno z priorytetowych działań, widząc w niej skuteczne narzędzie budowania kultury poszanowania praw człowieka i środowiska im przyjaznego. Kluczowe wartości i postawy, które promuje, to odpowiedzialność, odwaga cywilna, współpraca i osobiste zaangażowanie. Są one warunkiem mobilizacji społeczeństwa do walki o sprawy im bliskie i ważne.
Podręcznik jest przeznaczony dla nauczycieli /nauczycielek prowadzących zajęcia lekcyjne
w szkołach ponadpodstawowych oraz dla osób prowadzących zajęcia w ramach nieformalnego kształcenia młodzieży i dorosłych.
Scenariusze zajęć zostały przygotowane przez zespół osób posiadających wieloletnie
doświadczenie w zakresie edukacji praw człowieka i kształcenia obywatelskiego.
Książka zawiera liczne, doskonale merytorycznie i metodologicznie przygotowane scenariusze lekcji dotyczące w szerokim zakresie praw człowieka.
Gorąco namawiamy do bezpłatnego pobrania pełnego teksu podręcznika ze strony:
Dla zachęty, za zgodą Amnesty International, przedrukowujemy dwa scenariusze z zakresu praw ucznia opracowane przez panią
Izabelę Podsiadło-Dacewicz
Prosimy zapoznać się z obszernymi wskazówkami metodologicznymi dla nauczyciela dotyczącymi przygotowania i przeprowadzenia lekcji, zmieszczonymi w ww. podręczniku.
Temat praw człowieka, a szczególnie praw dziecka jest również obowiązkowym, wszechstronnie omawianym tematem lekcji przedmiotu Lebenskunde, które stanowią materiał źródłowy większości publikacji na naszym portalu. Do tematu tego jeszcze wrócimy.
Scenariusz 2
Temat: Samorządność w szkole
Cele:
- uświadomienie uczniom/uczennicom przynależności do społeczności uczniowskiej;
- wskazanie obszarów działania samorządu uczniowskiego ze szczególnych zwróceniem
uwagi na ochronę praw ucznia;
- rozwój umiejętności związanych z działaniami samorządnymi uczniów/uczennic;
- kształtowanie aktywnej postawy uczestnika/uczestniczki samorządu uczniowskiego;
- kształtowanie umiejętności pracy w małych grupach;
- kształtowanie umiejętności wypowiadania i prezentowania wyników pracy grupy na forum;
- kształtowanie umiejętności prezentowania własnego zdania i argumentacji.
Czas:
I cześć – 1 godzina dydaktyczna
I I część – 1 godzina dydaktyczna
Grupa docelowa: uczniowie i uczennice gimnazjum i szkół ponadgimnazjalnych
Metody:
- praca w małych grupach,
- dyskusja,
- technika mapy myśli.
Materiały pomocnicze:
1 . Mapa myśli 1
2. Mapa myśli 2
3. Konwencja o Prawach Dziecka (na CD, dostępna w Amnesty Interantional)
4. Regulamin samorządu uczniowskiego (powinien to być regulamin pracy szkoły, do której
uczniowie uczęszczają)
Pojęcia kluczowe: prawa ucznia, samorząd uczniowski, samorządność uczniowska.
Przebieg zajęć
I. Część
1 . Przedstaw się. Poproś o przedstawienie się uczestniczki /uczestników zajęć.
Zaprezentuj temat zajęć i plan wspólnej pracy.
Zapytaj uczniów/uczennice, czy wiedzą, czym zajmuje sie samorząd uczniowski w ich szkole.
Wszystkie wypowiedzi zbierz na tablicy lub papierze flipchart.
Wśród wymienionych zadań samorządu mogą pojawić sie, np. :
- organizacja dyskotek i bali,
- prowadzenie sklepiku szkolnego,
- konkursy,
- akcje charytatywne,
- wydawanie gazetki szkolnej, itp.
Uczniowie/uczennice mogą również wymienić kompetencje samorządu uczniowskiego,
zapisane w prawie, w tym m. in. (jeśli nie pojawią się, uzupełnij listę w formie mini wykładu):
- opiniowanie programu wychowawczego szkoły,
- opiniowanie pracy nauczyciela podczas oceny jego pracy (na wniosek dyrektora szkoły),
- wnioskowanie wraz z innymi organami szkoły do organu prowadzącego (gmina) o nadanie
imienia szkole,
- uchwalanie statutu szkoły,
- opiniowanie projektów innowacji i eksperymentów pedagogicznych,
- wypowiadanie sie w sprawach organizacji zajęć dodatkowych.
Podkreśl, że fakt funkcjonowania w szkole samorządu uczniowskiego pozwala przypuszczać, że jest w niej przestrzegane prawo do organizacji życia szkolnego oraz prawo do rozwijania własnych zainteresowań uczniów/uczennic. Zaznacz, ze samorząd uczniowski to również strażnik przestrzegania praw ucznia. Może on opiniować przestrzeganie takich praw ucznia, jak:
- prawo do informacji - prawo do zapoznawania sie z programem nauczania, z jego treścią,
celem i stawianymi wymaganiami oraz wewnątrzszkolnym systemem oceniania,
- prawo do jawnej i umotywowanej oceny szkolnej,
- prawo do wyrażania własnych poglądów,
- prawo do rozwijania własnych zainteresowań, odpoczynku i rozrywki - organizowanie
działalności kulturalnej, sportowej na terenie szkoły,
- prawo redagowania i wydawania gazety szkolnej,
- prawo wyboru nauczyciela pełniącego rolę opiekuna samorządu.
2. Podziel uczniów/uczennice na kilka zespołów i zaproś do analizy zapisów regulaminu
samorządu uczniowskiego w ich szkole. Poproś, aby spróbowali odnaleźć zapisy, o których
rozmawialiście. Wyznacz czas pracy (10-15 min. ).
3. Zaproponuj krótką dyskusją na forum klasy, podsumowującą prace w zespołach. Zapytaj grupy o wnioski, zwracając szczególną uwagę na to, czego ich zdaniem zabrakło, co należy zmienić lub poprawić. Może to być początek pracy nad wypracowaniem planu działania w kierunku poprawy funkcjonowania samorządu w szkole.
Podkreśl, że samorząd uczniowski tworzą wszyscy uczniowie/uczennice w szkole. Zadaniem
szkoły jest stwarzanie warunków do rozwoju samorządności, czyli dawanie uczniom przestrzeni do przejawiania samodzielnej aktywności w wielu obszarach.
W Polsce obowiązuje takie prawo, które pozwala wszystkim uczniom/uczennicom szkoły
samodzielnie podejmować niektóre decyzje oraz zajmować się wieloma sprawami dotyczącymi życia szkoły, które dotyczą wszystkich uczniów/uczennic. Nawet, jeżeli w szkole samorząd uczniowski postrzegany jest jako grupa najbardziej aktywnych uczniów/uczennic, nie znaczy to, że tylko oni podejmują decyzje, a przynajmniej nie powinno tak być.
I I. Część
4. Podziel uczniów/uczennice na kilkuosobowe zespoły, które będą zajmować się dyskusją
z wykorzystaniem mapy myśli na temat: jakie umiejętności i postawy można kształtować
poprzez działalność w samorządzie uczniowskim?
Wyjaśnij zasady pracy w zespołach, wykorzystując materiał pomocniczy nr 1: Mapa myśli 1.
Zaprezentuj przykład budowania mapy myśli (materiał pomocniczy nr 2: Mapa myśli 2).
Rozdaj grupom po dużym arkuszu papieru i kolorowe flamastry.
Wyznacz czas pracy (15 min.)
5. Zaproś zespoły do prezentacji map myśli. Powieś je w widocznym miejscu na ścianach.
Na arkuszach z pewnością znajdzie sie wielka różnorodność umiejętności i postaw, na
przykład: umiejętności komunikacyjne, współpracy w zespole, podejmowania decyzji,
rozwiązywania konfliktów, umiejętności organizacyjne, postawa prospołeczna, itp.
6. Podsumujcie zajęcia dyskusją, w której uczniowie/uczennice będą poszukiwać odpowiedzi
na pytanie, jakie działania powinna podejmować szkoła chcąc tworzyć jak najlepsze warunki
do rozwoju samorządności.
Sporządź listę takich działań na tablicy lub papierze flipchart.
Zwróć uwagę, aby na wspólnej liście pojawiły się następujące elementy:
- edukacja obywatelska (nauczanie i praktykowanie),
- realny wpływ uczniów/uczennic na życie szkoły,
- sposób tworzenia, zawartość i funkcjonowanie wewnętrznego prawa szkolnego,
- osadzona w programie wychowawczym szkoły koncepcja funkcjonowania i rozwoju
samorządności uczniowskiej,
- motywowanie nauczycieli do animowania i wspierania samorządności uczniowskiej.
7. Zaproś uczniów/uczennice do zaplanowania działania, które byłoby formą promocji
samorządności uczniowskiej, aktywizowało uczniów/uczennice i motywowało nauczyciel i
nauczycielki do wspierania działań samorządowych.
Źródła:
- Prawa człowieka. Poradnik nauczyciela, praca zbiorowa pod red. Katarzyny Koszewskiej,
CODN, Warszawa 2002.
- Raport: Prawa ucznia w statutach szkolnych. Analiza wybranych statutów publicznych
sześcioletnich szkół podstawowych i publicznych gimnazjów, Elżbieta Czyż, Jolanta
Szymańczak, Magdalena Wardyńska.
- Rusz głową, T. Buzan, Wydawnictwo „Ravi ”, Łódź 2005.
Materiał pomocniczy nr 1: Mapa myśli 1
Mapy myśli (z j .ang. mental maps lub mind-maps) - technika uczenia się opracowana przez
T. Buzana. Technika pracy zwana mapą mentalną to szczególny rodzaj notowania, mający
zwiększać efektywność pracy i zapamiętywania. Polega na wizualnym opracowaniu danego
zagadnienia przy wykorzystaniu rysunków, haseł, symboli, obrazków.
Podczas sporządzania notatek w sposób tradycyjny, aktywna jest jedynie lewa półkula mózgu, odpowiedzialna za myślenie logiczne, linearność, analizę, słowa i liczby. Dzięki użyciu oprócz słów i symboli także kolorów, rysunków oraz efektu trójwymiarowości uaktywnia się prawa półkula mózgu odpowiedzialna za wyobraźnię, rytm, postrzeganie przestrzenie, kolory i obraz całości, a obie półkule synergicznie ze sobą współpracują.
Celem mind mappingu jest podniesienie efektywności pracy, uczynienie procesu nauki
i zapamiętywania prostszym, szybszym, przyjemniejszym. Sprzyja myśleniu twórczemu,
wielokierunkowemu, a nie nudnemu i odtwórczemu. Map mentalnych można używać wszędzie tam, gdzie niezbędne jest myślenie, zapamiętywanie, planowanie, twórcza aktywność i analiza. Pomagają w powtórkach i przeglądzie materiału. Notatka z wykorzystaniem mapy mentalnej eliminuje wady zwykłego notowania, eksponuje
precyzyjnie to, co najważniejsze: informacje kluczowe znajdują sie bliżej centrum, a informacje mniej istotne dalej. Bardzo ważne są też związki miedzy poszczególnymi hasłami. Są one blisko siebie, wyraźnie połączone. Każda mapa jest inna, niepowtarzalna, autorska, co również sprzyja twórczemu myśleniu i zapamiętywaniu.
Zasady sporządzania mapy myśli
1 . Piszemy wyraźnie drukowanymi literami.
2. Tworząc mapę myśli, używamy kolorów, które stymulują prawą półkulę.
3. Używamy rysunków, obrazów, które zachęcają do twórczego myślenia i znacząco
poprawiają wydajność pamięci.
4. Arkusz papieru układamy lub wieszamy na płaskiej powierzchni.
5. W centrum umieszczamy główne hasło, pytanie, kolorowy rysunek.
6. Od głównego hasła umieszczonego w centrum odprowadzamy promieniście linie
z rysunkami, słowami-kluczami.
7. Od każdej linii ze słowami-kluczami odprowadzamy rozgałęzienia, umieszczając nad nimi
kolejne, kojarzące sie z danym słowem-kluczem wyrazy, hasła.
8. Przy każdej linii piszemy tylko jedno słowo.
9. Słowa powinny być zapisywane wzdłuż linii, a te z kolei muszą się ze sobą łączyć, żeby
zagwarantować zachowanie struktury mapy.
10. Nie ma znaczenia, jak będą rozmieszczone poszczególne elementy. Najważniejsze jest,
aby zapisać wszystkie skojarzenia, które przychodzą nam do głowy.
11. Mapa myśli nie jest tworem skończonym. Struktura mapy pozwala na uzupełnianie jej
o nowe informacje.
Opracowane na podstawie: Rusz głową, T. Buzan, Wydawnictwo „Ravi”, Łódź 2005.
Materiał pomocniczy nr 2: Mapa myśli 2
