Od Redakcji: co prawda jest to odpowiedź już sprzed ponad roku, ale na pewno warto się z nią zapoznać. Wspomniany w tekście program „Ludzkie ścieżki” jest już od dość dawna opublikowany na naszym portalu

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 4281 w sprawie lekcji etyki

Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na skierowaną pismem SPS-023-4281/12 z 30 kwietnia 2012 r. interpelację pana posła Armanda Kamila Ryfińskiego w sprawie organizowania w szkole nauczania etyki, uprzejmie wyjaśniam.

Etyka jest przedmiotem o charakterze wychowawczym, organizowanym w szkole na życzenie rodziców lub pełnoletnich uczniów. Zasięg jej nauczania jest przede wszystkim wynikiem deklarowanego zainteresowania tym przedmiotem, który - podobnie jak religia - nie jest dla ucznia przedmiotem obowiązkowym.

W bieżącym roku szkolnym zajęcia z etyki są organizowane w ponad 1260 szkołach (liczba ta nie uwzględnia szkół artystycznych, liceów i techników uzupełniających oraz szkół policealnych, a także grup międzyszkolnych).

Cele, treści nauczania, zalecane warunki i sposób realizacji zajęć z etyki na wszystkich etapach edukacyjnych zostały określone w podstawie programowej. Obecnie w klasach I-III szkoły podstawowej i w klasach I-III gimnazjum obowiązuje podstawa programowa wprowadzona przepisami rozporządzenia ministra edukacji narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2009 r. Nr 4, poz. 17).

Dopuszcza się również możliwość nauczania etyki według nowej podstawy programowej na tych etapach edukacyjnych, które nową podstawą zostaną objęte dopiero w roku szkolnym 2012/2013, czyli na II etapie edukacyjnym - w klasach IV-VI szkoły podstawowej oraz na IV etapie - w szkołach ponadgimnazjalnych.

Przepisy dotyczące sposobu realizacji podstawy programowej z etyki wprowadzają ponadto możliwość zastosowania dodatkowych ułatwień organizacyjnych. W przypadku niewielkiej liczby uczniów wybierających etykę zalecane są rozwiązania organizacyjne umożliwiające prowadzenie zajęć w grupach różnowiekowych, łączących uczniów z całego etapu edukacyjnego. W takim przypadku treści nauczania powinny być podzielone na trzy moduły, nadające się do realizowania w dowolnej kolejności, bez uszczerbku dla zrealizowania całości programu. Takie rozwiązanie pozwala zorganizować zajęcia z etyki w każdej szkole, nawet przy małej liczbie zainteresowanych uczniów. W przypadku większej liczby uczniów zainteresowanych udziałem w zajęciach z etyki szkoła może realizować zajęcia z tego przedmiotu w grupach łączących uczniów, np. tylko z jednego rocznika (w grupach międzyoddziałowych).

Przy liczbie mniejszej niż siedmiu uczniów w szkole zainteresowanych etyką organ prowadzący szkołę jest zobowiązany zapewnić im udział w zajęciach z etyki w grupie międzyszkolnej. Grupa taka nie powinna liczyć mniej niż 3 uczniów.

W związku z wejściem w życie nowej podstawy programowej Ministerstwo Edukacji Narodowej podjęło w 2010 r. działania wspomagające nauczanie etyki. W celu ułatwienia nauczycielom prowadzenia zajęć Ośrodek Rozwoju Edukacji, na zlecenie ministerstwa, ogłosił w sierpniu 2010 r. konkurs na opracowanie programu nauczania etyki dla II, III i IV etapu edukacyjnego. Informacja o konkursie została umieszczona na stronie internetowej www.bip.ore.edu.pl. Nagrodzony w konkursie program autorstwa Anny Ziemskiej i Łukasza Malinowskiego pn. ˝Ludzkie ścieżki˝. Kompleksowy program nauczania etyki na II, III i IV etapie edukacyjnym jest dostępny na stronie internetowej Ośrodka Rozwoju Edukacji w zakładce ˝Wdrożenie podstawy programowej˝.

Do tej pory do Ministerstwa Edukacji Narodowej zostały zgłoszone dwa podręczniki do etyki opracowane do nowej podstawy programowej, które po uzyskaniu pozytywnych opinii rzeczoznawców zostały w 2011 r. wpisane do wykazu podręczników dopuszczonych do użytku szkolnego. Są to: podręcznik dla szkoły ponadgimnazjalnej ˝Etyka dla myślących˝ autorstwa Magdaleny Środy oraz podręcznik ˝Etyka dla szkół ponadgimnazjalnych˝ opracowany przez Pawła Kołodzińskiego i Jakuba Kwapiszewskiego.

Zgodnie art. 25 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej dopuszczanie do użytku szkolnego podręczników do nauki religii nie należy do kompetencji ministra edukacji narodowej. Za treści nauczania religii (różnych wyznań) oraz opracowanie i dopuszczenie podręczników do nauki religii odpowiadają właściwe władze zwierzchnie Kościołów i związków wyznaniowych.

Kwalifikacje wymagane od nauczycieli etyki określone są przepisami rozporządzenia ministra edukacji narodowej z dnia 12 marca 2009 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli (Dz. U. Nr 50, poz. 400, z późn. zm.).

W świetle przepisów omawianego rozporządzenia stanowisko nauczyciela etyki w szkołach podstawowych, gimnazjach oraz szkołach ponadgimnazjalnych może zajmować osoba, która uzyskała poziom wykształcenia wymagany dla danego typu szkoły, tj. legitymuje się dyplomem ukończenia:

1) studiów wyższych na kierunku (specjalności) zgodnym z nauczanym przedmiotem oraz posiada przygotowanie pedagogiczne lub

2) studiów wyższych na kierunku, którego zakres określony w standardzie kształcenia dla tego kierunku studiów w grupie treści podstawowych i kierunkowych obejmuje treści nauczanego przedmiotu, oraz posiada przygotowanie pedagogiczne lub

3) studiów wyższych na kierunku (specjalności) innym niż wymieniony w pkt 1 i 2, a ponadto ukończyła studia podyplomowe w zakresie nauczanego przedmiotu oraz posiada przygotowanie pedagogiczne.

Zatem w szkołach podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych zajęcia z etyki może prowadzić nauczyciel, który ukończył studia na kierunku filozofia lub na kierunku, którego zakres określony w standardzie kształcenia dla tego kierunku studiów w grupie treści podstawowych i kierunkowych obejmuje treści nauczanego przedmiotu ˝etyka˝, albo który ukończył studia na dowolnym kierunku i studia podyplomowe z zakresu etyki.

Biorąc pod uwagę powyższe wymagania kwalifikacyjne oraz zakres treści przedmiotu ˝etyka˝ określony w podstawie programowej dla poszczególnych etapów edukacyjnych, a także z uwagi na fakt, że przedmiot ten ma przede wszystkim charakter zajęć wychowawczych, należy także przyjąć, że:

- w klasach I-III szkoły podstawowej zajęcia z etyki może prowadzić nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej,

- w klasach IV-VI szkoły podstawowej i w gimnazjum zajęcia z etyki może prowadzić nauczyciel humanista, który w ramach studiów uzyskał przygotowanie z zakresu filozofii lub etyki.

Z powyższych ustaleń dotyczących kwalifikacji nauczycieli wynika, że osoby, które są uprawnione do prowadzenia zajęć z etyki, stanowią dość liczną grupę w środowisku szkolnym, zatem brak nauczycieli etyki nie powinien stanowić przeszkody w organizowaniu zajęć z tego przedmiotu.

Kwalifikacje nauczycieli religii określane są w oparciu o przywołane wyżej rozporządzenie w sprawie kwalifikacji zawodowych nauczycieli, z uwzględnieniem form kształcenia kierunkowego, właściwych dla poszczególnych Kościołów i związków wyznaniowych.

Według danych systemu informacji oświatowej, w roku szkolnym 2010/2011 zajęcia z etyki prowadzi 1106 nauczycieli, natomiast zajęcia z religii (różnych wyznań) - 31 356 nauczycieli.

Ministerstwo Edukacji Narodowej nie organizuje szkoleń dla nauczycieli poszczególnych przedmiotów nauczanych w szkole. Szkolenia takie mogą być organizowane - zgodnie z potrzebami zgłaszanymi przez nauczycieli określonych przedmiotów - przez publiczne placówki doskonalenia nauczycieli prowadzone przez samorząd województwa oraz niepubliczne placówki doskonalenia nauczycieli prowadzone przez osoby prawne lub fizyczne. W placówkach doskonalenia nauczycieli mogą być powołani nauczyciele konsultanci oraz doradcy metodyczni nauczycieli różnych przedmiotów, w tym również nauczycieli etyki.

Do Ministerstwa Edukacji Narodowej nie wpływają oficjalne skargi na utrudnianie zorganizowania zajęć z etyki. Zgłaszane są natomiast pytania, głównie od organów prowadzących szkoły i rodziców, odnośnie do zasad organizowania zajęć z etyki w przypadku małej liczby uczniów zainteresowanych tym przedmiotem.

Ewentualne zastrzeżenia odnośnie do nieprzestrzegania przez szkoły zasad dotyczących organizowania zajęć z etyki powinny być zgłaszane pracownikom nadzoru pedagogicznego w kuratorium oświaty.

Z poważaniem

Podsekretarz stanu

Mirosław Sielatycki

Warszawa, dnia 15 maja 2012 r.